จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานนฺติอาทิ สพฺพธมฺมานํ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺตํฯ ตตฺถาปิ สติวเสน ปฏิกฺเขโป, อารมฺมณวเสน ปฏิญฺญาติฯ เอวํ สพฺพปญฺเหสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สุตฺตสาธนา อุตฺตานตฺถาเยวาติฯ

สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. เหวตฺถิกถาวณฺณนา

[304] อิทานิ เหวตฺถิกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘สพฺเพปิ อตีตาทิเภทา ธมฺมา รูปาทิวเสน อตฺถิ, อตีตํ อนาคตปจฺจุปฺปนฺนวเสน, อนาคตปจฺจุปฺปนฺนานิ วา อตีตาทิวเสน นตฺถิ; ตสฺมา สพฺพเมวิทํ เอวํ อตฺถิ เอวํ นตฺถี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ วุตฺตปฺปเภทานํ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย อตีตํ อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ เหวตฺถิ เหว นตฺถีติ วิสฺสชฺชนํ ปรวาทิสฺสฯ ตตฺถ เหวาติ เอวํ ฯ อถ นํ สกวาที ‘‘ยทิ อตีโตว เอวํ อตฺถิ, เอวํ นตฺถีติ ลทฺธิ, เอวํ สนฺเต โสเยว อตฺถิ, โสเยว นตฺถิ นามา’’ติ ปุจฺฉนฺโต เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ อาหฯ อิตโร เตเนว สภาเวน อตฺถิตํ, เตเนว นตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ สกภาเวเนว อตฺถิตํ, ปรภาเวเนว นตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ตโต ปรํ อตฺถฏฺโฐ นตฺถฏฺโฐติ อตฺถิสภาโว นตฺถิสภาโว นาม โหตีติ ปุจฺฉติฯ อิมินาวุปาเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ปริโยสาเน ปน ‘‘เตน หิ อตีตํ เหวตฺถิ, เหว นตฺถี’’ติ จ ‘‘เตน หิ รูปํ เหวตฺถิ, เหว นตฺถี’’ติ จาติอาทีนิ วตฺวา กิญฺจาปิ ปรวาทินา ลทฺธิ ปติฏฺฐาปิตา, อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา ปเนสา อปฺปติฏฺฐาปิตาเยวาติฯ

เหวตฺถิกถาวณฺณนาฯ

มหาวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. ปรูปหารวณฺณนา

[307] อิทานิ ปรูปหารกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย อรหตฺตํ ปฏิชานนฺตานํ อปฺปตฺเต ปตฺตสญฺญีนํ อธิมานิกานํ กุหกานํ วา อรหตฺตํ ปฏิชานนฺตานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิํ ทิสฺวา ‘‘มารกายิกา เทวตา อรหโต อสุจิํ อุปสํหรนฺตี’’ติ มญฺญนฺติ; เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยา จ อปรเสลิยา จ; เต สนฺธาย อตฺถิ อรหโตติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อิทานิ ยสฺมา สุกฺกวิสฺสฏฺฐิ นาม ราคสมุฏฺฐานา โหติ, ตสฺมา อตฺถิ อรหโต ราโคติ อนุโยโค อารทฺโธฯ โส สพฺโพปิ อุตฺตานตฺโถเยวฯ

มารกายิกา เทวตา อตฺตโนติอาทิปญฺเห ยสฺมา ตาสํ เทวตานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิ นาม นตฺถิ, อญฺเญสมฺปิ สุกฺกํ คเหตฺวา น อุปสํหรนฺติ, อรหโต ปน สุกฺกเมว นตฺถิ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติฯ

เนว อตฺตโนติปญฺเห ปน นิมฺมินิตฺวา อุปสํหรนฺตีติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติฯ โลมกูเปหีติปญฺเห สปฺปิเตลานํ วิย โลมกูเปหิ อุปสํหรณาภาวํ ทิสฺวา ปฏิกฺขิปติฯ

[308] หนฺท หีติ วจสายตฺเถ นิปาโตฯ ‘‘อรหา นุ โข อหํ, โน’’ติ เอวํ วิมติํ คาหยิสฺสามาติ เอวํ วจสายํ กตฺวา อุปสํหรนฺตีติ อตฺโถฯ อตฺถิ อรหโต วิมตีติ ปุฏฺโฐ อฏฺฐวตฺถุกํ วิจิกิจฺฉํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ทุติยํ ปุฏฺโฐ อิตฺถิปุริสานํ นามโคตฺตาทีสุ สนฺนิฏฺฐานาภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ

[309] อตฺถิ ตสฺส อาสโยติ ตสฺส สุกฺกสฺส อุจฺจารปสฺสาวานํ วิย ปติฏฺฐาโนกาโส อตฺถีติ ปุจฺฉติฯ

[312] สธมฺมกุสลสฺสาติ อตฺตโน อรหตฺตธมฺมมตฺเตเยว กุสลสฺสฯ ปญฺญาวิมุตฺตํ สนฺธาเยวํ วทติฯ