2. อนาคตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา

[300] อนาคตํ อตฺถีติอาทีสุปิ เอกจฺจํ อตฺถีติ อุปฺปาทิโน ธมฺเม สนฺธาย วทติฯ เสสํ สพฺพตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

เอกจฺจํอตฺถีติกถาวณฺณนาฯ

8. สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา

[301] อิทานิ สติปฏฺฐานกถา โหติฯ ‘‘ตตฺถ – จตุนฺนํ, ภิกฺขเว, สติปฏฺฐานานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ เทเสสฺสามี’’ติ (สํ. นิ. 5.408) สติปฏฺฐานสํยุตฺเต วุตฺตนเยเนว เยสํ กายาทโย สติยา อารมฺมณธมฺเม คเหตฺวา ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานา’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อนฺธกานํฯ อนฺธกา นาม ปุพฺพเสลิยา, อปรเสลิยา, ราชคิริยา, สิทฺธตฺถิกาติ อิเม ปจฺฉา อุปฺปนฺนนิกายาฯ เตสํ ลทฺธิวิเวจนตฺถํ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘ปติฏฺฐาติ เอเตสูติ ปฏฺฐานา ฯ กา ปติฏฺฐาติ? สติฯ สติยา ปฏฺฐานา สติปฏฺฐานา’’ติ อิมินา อตฺเถน สติโคจราปิ สติปฏฺฐานาฯ ‘‘ปติฏฺฐหนฺตีติ ปฏฺฐานาฯ กา ปติฏฺฐหนฺติ? สติโยฯ สติโยว ปฏฺฐานา สติปฏฺฐานา’’ติ อิมินา อตฺเถน สติโยว สติปฏฺฐานาฯ ตสฺมา ทฺเวปิ วาทา ปริยาเยน ยุชฺชนฺติฯ เย ปน ตํ ปริยายํ ปหาย เอกนฺเตเนว ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานา’’ติ วทนฺติ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, อารมฺมณวเสน ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ สพฺเพ ธมฺมา สตีติ อนุยุตฺตสฺส ปน สพฺเพสํ สติสภาวาภาวโต ปฏิกฺเขโป ตสฺเสวฯ ตตฺถ ขยคามีติอาทีนิ มคฺควิเสสนานิฯ เอกายนมคฺโค หิ กิเลสานํ ขยภูตํ นิพฺพานํ คจฺฉตีติ ขยคามีฯ จตฺตาริ สจฺจานิ พุชฺฌนฺโต คจฺฉตีติ โพธคามีฯ วฏฺฏํ อปจินนฺโต คจฺฉตีติ อปจยคามีฯ เอวเมเตหิ ปเทหิ ‘‘กิํ เต สพฺเพ ธมฺมา เอวรูโป เต เอกายโน มคฺโค โหตี’’ติ ปุจฺฉติฯ อนาสวา อสํโยชนิยาติอาทีนิปิ โลกุตฺตรภาวํ ปุจฺฉนตฺถาย วุตฺตานิฯ พุทฺธานุสฺสตีติอาทีนิ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺตานิฯ

จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานนฺติอาทิ สพฺพธมฺมานํ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺตํฯ ตตฺถาปิ สติวเสน ปฏิกฺเขโป, อารมฺมณวเสน ปฏิญฺญาติฯ เอวํ สพฺพปญฺเหสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สุตฺตสาธนา อุตฺตานตฺถาเยวาติฯ

สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. เหวตฺถิกถาวณฺณนา

[304] อิทานิ เหวตฺถิกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘สพฺเพปิ อตีตาทิเภทา ธมฺมา รูปาทิวเสน อตฺถิ, อตีตํ อนาคตปจฺจุปฺปนฺนวเสน, อนาคตปจฺจุปฺปนฺนานิ วา อตีตาทิวเสน นตฺถิ; ตสฺมา สพฺพเมวิทํ เอวํ อตฺถิ เอวํ นตฺถี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ วุตฺตปฺปเภทานํ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย อตีตํ อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ เหวตฺถิ เหว นตฺถีติ วิสฺสชฺชนํ ปรวาทิสฺสฯ ตตฺถ เหวาติ เอวํ ฯ อถ นํ สกวาที ‘‘ยทิ อตีโตว เอวํ อตฺถิ, เอวํ นตฺถีติ ลทฺธิ, เอวํ สนฺเต โสเยว อตฺถิ, โสเยว นตฺถิ นามา’’ติ ปุจฺฉนฺโต เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ อาหฯ อิตโร เตเนว สภาเวน อตฺถิตํ, เตเนว นตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ สกภาเวเนว อตฺถิตํ, ปรภาเวเนว นตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ตโต ปรํ อตฺถฏฺโฐ นตฺถฏฺโฐติ อตฺถิสภาโว นตฺถิสภาโว นาม โหตีติ ปุจฺฉติฯ อิมินาวุปาเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ปริโยสาเน ปน ‘‘เตน หิ อตีตํ เหวตฺถิ, เหว นตฺถี’’ติ จ ‘‘เตน หิ รูปํ เหวตฺถิ, เหว นตฺถี’’ติ จาติอาทีนิ วตฺวา กิญฺจาปิ ปรวาทินา ลทฺธิ ปติฏฺฐาปิตา, อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา ปเนสา อปฺปติฏฺฐาปิตาเยวาติฯ

เหวตฺถิกถาวณฺณนาฯ

มหาวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ