เมนู

สุตฺตสาธนวณฺณนา

[296] วตฺตพฺพํ ‘‘อตีตํ อตฺถิ อนาคตํ อตฺถี’’ติ สุตฺตสาธนาย ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ปุน อตฺตโน ลทฺธิํ นิสฺสาย ยํกิญฺจิ, ภิกฺขเว, รูปนฺติ อนุโยโค ปรวาทิสฺเสวฯ ทุติยนเย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เอวํ สพฺพตฺถ ปุจฺฉา จ ปฏิญฺญา จ เวทิตพฺพาฯ ยํ ปเนตํ ปรวาทินา อนาคตสฺส อตฺถิภาวสาธนตฺถํ ‘‘นนุ วุตฺตํ ภควตา กพฬีกาเร, เจ, ภิกฺขเว’’ติ สุตฺตสฺส ปริโยสาเน อตฺถิ ตตฺถ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺตีติอาทิ ทสฺสิตํ น ตํ อนาคตสฺส อตฺถิภาวสาธกํ ฯ ตญฺหิ เหตูนํ ปรินิฏฺฐิตตฺตา อวสฺสํ ภาวิตํ สนฺธาย ตตฺถ วุตฺตํฯ อยํ สุตฺตาธิปฺปาโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สพฺพมตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อตีตกฺขนฺธาทิกถา

1. นสุตฺตสาธนกถาวณฺณนา

[297] อิทานิ ‘‘อตีตํ ขนฺธา’’ติอาทิกถา โหติฯ ตตฺถ ขนฺธาทิภาวาวิชหนโต อตีตานาคตานํ อตฺถิตํ อิจฺฉนฺตสฺส อตีตํ ขนฺธาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, อตีตสฺส ขนฺธสงฺคหิตตฺตา อามนฺตาติ ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ปุน อตีตํ นตฺถีติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ตสฺส นิรุตฺติปถสุตฺเตน อตฺถิตาย วาริตตฺตา ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺสฯ อายตนธาตุปุจฺฉาสุปิ อนาคตปญฺเหสุปิ ปจฺจุปฺปนฺเนน สทฺธิํ สํสนฺทิตฺวา อนุโลมปฏิโลมโต อาคตปญฺเหสุปิ ‘‘อตีตํ รูป’’นฺติอาทิปญฺเหสุปิ อิมินาวุปาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

2. สุตฺตสาธนวณฺณนา

[298] สุตฺตสาธเน ปน น วตฺตพฺพนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ นตฺถิ เจเตติ นตฺถิ จ เอเต ธมฺมาติ อตฺโถฯ ขนฺธาทิภาเว สติ นตฺถิตํ อนิจฺฉนฺตสฺส อามนฺตาติ ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺส, อถ เนสํ นตฺถิภาวสาธนตฺถํ สุตฺตาหรณํ สกวาทิสฺสฯ ทุติยปุจฺฉาปิ ปรวาทิสฺส, ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส, สุตฺตาหรณํ ปรวาทิสฺสฯ ตํ ปน เนสํ ขนฺธาทิภาวเมว สาเธติ, น อตฺถิภาวนฺติ อาหฏมฺปิ อนาหฏสทิสเมวาติฯ

อตีตํ ขนฺธาติอาทิกถาวณฺณนาฯ

7. เอกจฺจํอตฺถีติกถา

1. อตีตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา

[299] อิทานิ เอกจฺจํ อตฺถีติ กถา โหติฯ ตตฺถ เย ‘‘เอกจฺจํ อตีตํ อตฺถี’’ติ มญฺญนฺติ, เสยฺยถาปิ กสฺสปิกา; เตสํ ลทฺธิภินฺทนตฺถํ อตีตํ อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, เอกจฺจํ อตฺถีติ วิสฺสชฺชนํ ปรวาทิสฺสฯ อยญฺหิ อธิปฺปาโย – อวิปกฺกวิปากํ อตฺถิ, วิปกฺกวิปากํ นตฺถีติฯ เอกจฺจํ นิรุทฺธนฺติ อนุโยโค สกวาทิสฺสฯ ตสฺสตฺโถ – ยทิ เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ เอกจฺจํ นตฺถิ, เอวํ สนฺเต เอกจฺจํ อตีตํ นิรุทฺธํ, เอกจฺจํ อตีตํ อนิรุทฺธํ, ตเถว ฐิตนฺติ อาปชฺชติฯ วิคตนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

อวิปกฺกวิปากธมฺมา เอกจฺเจติ อิทํ ยสฺมา เยสํ โส อวิปกฺกวิปากานํ อตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตปิ อตีตาเยวฯ ตสฺมา ยถา เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ, กิํ ตถา อวิปกฺกวิปากาปิ ธมฺมา เอกจฺเจ อตฺถี เอกจฺเจ นตฺถีติ โจเทตุํ วุตฺตํฯ วิปกฺกวิปากาติ อิทํ เยสํ โส นตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตสํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ อวิปากาติ อิทํ อพฺยากตานํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ อิติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ วเสน สพฺเพสุ อนุโลมปฏิโลเมสุ ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพาฯ อตีตา เอกเทสํ วิปกฺกวิปากา, เอกเทสํ อวิปกฺกวิปากาติ วิปฺปกตวิปากา วุจฺจนฺติฯ เยน หิ กมฺเมน ปฏิสนฺธิ นิพฺพตฺติตา, ภวงฺคมฺปิ จุติปิ ตสฺเสว วิปาโกฯ ตสฺมา ปฏิสนฺธิโต ยาว จุติ, ตาว ตํ วิปฺปกตวิปากํ นาม โหติฯ ตถารูเป ธมฺเม สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ

วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา เต อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ยถา ธมฺมธรสฺส ปุคฺคลสฺส นิทฺทายนฺตสฺสาปิ พหุปวตฺติโน ธมฺมา อตฺถีติ วุจฺจนฺติ, เอวํ โลกโวหารวเสน อตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา ปจฺจุปนฺนาติ ทุติยปญฺเห ‘‘กมฺมานํ อวินาสสงฺขาโต กมฺมูปจโย นาเมโก อตฺถี’’ติ ลทฺธิยํ ฐตฺวา ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ