3. พฺรหฺมจริยกถา

1. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา

[269] อิทานิ พฺรหฺมจริยกถา โหติฯ ตตฺถ ทฺเว พฺรหฺมจริยวาสา, มคฺคภาวนา จ ปพฺพชฺชา จฯ ปพฺพชฺชา สพฺพเทเวสุ นตฺถิฯ มคฺคภาวนา ฐเปตฺวา อสญฺญสตฺเต เสเสสุ อปฺปฏิสิทฺธาฯ ตตฺถ เย ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเว อุปาทาย ตทุปริเทเวสุ มคฺคภาวนมฺปิ น อิจฺฉนฺติ เสยฺยถาปิ สมฺมิติยา, เต สนฺธาย นตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, ฐาเนหิ ชมฺพุทีปกา มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก จ มนุสฺเส อธิคฺคณฺหนฺติ เทเว จ ตาวติํเสฯ กตเมหิ ตีหิ? สูรา สติมนฺโต อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ (อ. นิ. 9.21) อิทํ สุตฺตํ นิสฺสาย ทฺเวปิ พฺรหฺมจริยวาสา นตฺถิ เทเวสูติ อุปฺปนฺนลทฺธิวเสน ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน ทฺวินฺนมฺปิ พฺรหฺมจริยานํ อนฺตรายิกธมฺมวเสเนว สพฺเพ เทวา ชฬาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ หตฺถสํวาจิกาติ มูคา วิย หตฺถมุทฺธาย วตฺตาโรฯ ปรโต อตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, มคฺคภาวนํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ปฏิญฺญาย อธิปฺปายํ อสลฺลกฺเขตฺวา ปพฺพชฺชาวเสน อนุโยโค ปรวาทิสฺสฯ

[270] ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชาติ ปญฺเห คิหีนญฺเจว เอกจฺจานญฺจ เทวานํ มคฺคปฏิลาภํ สนฺธาย ปฏิกฺเขโป ตสฺเสวฯ ปุน ปุฏฺโฐ ปจฺจนฺตวาสิโน เจว อสญฺญสตฺเต จ สนฺธาย ปฏิญฺญา ตสฺเสวฯ โย ปพฺพชตีติอาทีสุ ปุจฺฉาสุปิ เอเสว นโยฯ ปุน ‘‘อตฺถิ เทเวสู’’ติ ปญฺเหปิ มคฺคภาวนํ สนฺธาเยว ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส, ‘‘สพฺพเทเวสู’’ติ วุตฺเต อสญฺญสตฺเต สนฺธาย ปฏิกฺเขโป ตสฺเสวฯ

[271] มนุสฺเสสูติ ปญฺหทฺวเย ชมฺพุทีปเก สนฺธาย ปฏิญฺญาฯ ปจฺจนฺตวาสิโน สนฺธาย ปฏิกฺเขโป เวทิตพฺโพฯ

อตฺถิ ยตฺถ อตฺถีติ อตฺถิ เต เทวา, อตฺถิ วา โส ปเทโส, ยตฺถ อตฺถีติ เอวํ สตฺตปเทสวิภาคมุเขน วิสฺสชฺชนํ สกวาทิสฺสฯ อิมินา นเยน สพฺเพ เอกนฺตริกปญฺหา เวทิตพฺพาฯ

[272] สุตฺตานุโยเค กุหิํ ผลุปฺปตฺตีติ ตสฺส อนาคามิโน อรหตฺตผลุปฺปตฺติ กุหินฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺเถวาติ สุทฺธาวาเสสูติ อตฺโถฯ

หนฺท หีติ การณตฺเถ นิปาโตฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมา อนาคามิปุคฺคโล อิธ โลเก ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ สุทฺธาวาเสสุ ผลํ สจฺฉิกโรติ, น ตตฺถ อญฺญํ มคฺคํ ภาเวติ, ตสฺมา นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติฯ

2. สํสนฺทนพฺรหฺมจริยวณฺณนา

[273] อิทานิ ยทิ อญฺญตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน อญฺญตฺถ ผลสจฺฉิกิริยา โหติ, โสตาปนฺนาทีนมฺปิ สิยาติ เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ ปุน อนาคามีติอาทีนํ สํสนฺทนปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิญฺญา, เสสานํ ผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺสฯ อิธ ภาวิตมคฺโค หิ อนาคามี อิธวิหายนิฏฺโฐ นาม โหติฯ โส อิธ อนาคามิมคฺคํ ภาเวตฺวา ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต ‘‘ปุน มคฺคภาวนํ วินา อุปปตฺติวเสเนว อรหตฺตผลํ สจฺฉิกโรตี’’ติ ตสฺส ลทฺธิฯ โสตาปนฺนสกทาคามิโน ปน ตตฺถ มคฺคํ ภาเวตฺวา ตตฺรุปปตฺติกา นาม โหนฺตีติ เตสํ อิธาคมนญฺเญว นตฺถิฯ อิติ โส อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยํ ปุฏฺโฐ ปฏิชานาติฯ อิตเรสํ ปฏิกฺขิปติฯ

อนาคามี ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคนาติ ปญฺเห ‘‘อนาคามิโน ตตฺถ มคฺคภาวนาว นตฺถี’’ติ ลทฺธิยา ปฏิกฺขิปติฯ มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส , รูปาวจรมคฺคํ สนฺธาย ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ รูปาวจรมคฺเคน หิ โส อิธวิหายนิฏฺโฐ นาม ชาโตฯ

อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโยติ ปญฺเห ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต อุปปตฺติยาวสฺส กตกรณียาทิภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ อรหาติ ปญฺเห อิธปรินิพฺพายิโน อรหโต วเสเนว ปฏิกฺขิปติฯ ปุน ปุฏฺโฐ ตตฺถปรินิพฺพายิโน วเสน ปฏิชานาติฯ

อตฺถิ อรหโต ปุนพฺภโวติอาทีสุปิ ตตฺถปรินิพฺพายี อิธปรินิพฺพายีนํ วเสเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ