เมนู

2. ปริหานิกถา

1. วาทยุตฺติปริหานิวณฺณนา

[239] อิทานิ ปริหานิกถา โหติฯ ปริหานิธมฺโม อปริหานิธมฺโม, ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา เสกฺขสฺส, ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ’’ (อ. นิ. 2.185), ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา สมยวิมุตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ (อ. นิ. 5.149) เอวมาทีนิ หิ สุตฺตานิ นิสฺสาย สมฺมิติยา วชฺชิปุตฺตกา สพฺพตฺถิวาทิโน เอกจฺเจ จ มหาสงฺฆิกา อรหโตปิ ปริหานิํ อิจฺฉนฺติ, ตสฺมา เต วา โหนฺตุ อญฺเญเยว วา, เยสํ อยํ ลทฺธิ, เตสํ ลทฺธิภินฺทนตฺถํ ปริหายติ อรหา อรหตฺตาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺร ปริหายตีติ ทฺเว ปริหานิโย ปตฺตปริหานิ จ อปฺปตฺตปริหานิ จฯ ตตฺถ ‘‘ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายี’’ติ (สํ. นิ. 1.159) อยํ ปตฺตปริหานิ นามฯ ‘‘มา โว สามญฺญตฺถิกานํ สตํ สามญฺญตฺโถ ปริหายี’’ติ (ม. นิ. 1.416-418) อยํ อปฺปตฺตปริหานิฯ ตาสุ อิธ ปตฺตปริหานิ อธิปฺเปตาฯ ตญฺหิ สนฺธาย อามนฺตาติ ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ สกสมเย ปน อิมํ ปตฺตปริหานิํ นาม โลกิยสมาปตฺติยาว อิจฺฉนฺติ, น อรหตฺตาทีหิ สามญฺญผเลหิฯ ปรสมเยปิ นํ สพฺพสามญฺญผเลสุ สพฺพภเวสุ สพฺพกาเลสุ สพฺเพสญฺจ ปุคฺคลานํ น อิจฺฉนฺติฯ ตํ ปน เตสํ ลทฺธิมตฺตเมวาติ สพฺพํ ลทฺธิชาลํ ภินฺทิตุํ ปุน สพฺพตฺถาติอาทินา นเยน เทสนา วฑฺฒิตาฯ

ตตฺถ ยสฺมา ปรวาที กเมน ปริหายิตฺวา โสตาปตฺติผเล ฐิตสฺส อรหโต ปริหานิํ น อิจฺฉติ, อุปริผเลสุ ฐิตสฺเสว อิจฺฉติฯ ยสฺมา จ รูปารูปภเวสุ ฐิตสฺส น อิจฺฉติ, กมฺมารามตาทีนํ ปน ปริหานิยธมฺมานํ ภาวโต กามภเว ฐิตสฺเสว อิจฺฉติ, ตสฺมา ‘‘สพฺพตฺถา’’ติ ปุฏฺโฐ ปฏิกฺขิปติฯ ปุน ทฬฺหํ กตฺวา ปุฏฺโฐ กามภวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ สพฺพสฺมิมฺปิ หิ กามภเว ปริหานิกรา กามคุณา อตฺถิ, ตสฺมา ตตฺถ ปริหายตีติ ตสฺส ลทฺธิฯ