เมนู

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[11] เอวํ สุทฺธิกสจฺจิกฏฺฐํ วิตฺถาเรตฺวา อิทานิ ตเมว อปเรหิ โอกาสาทีหิ นเยหิ วิตฺถาเรตุํ ปุน ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน สพฺพตฺถาติ สรีรํ สนฺธาย อนุโยโค สกวาทิสฺส, รูปสฺมิํ อตฺตานํ สมนุปสฺสนาโทสญฺจ ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’นฺติ อาปชฺชนโทสญฺจ ทิสฺวา ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺสฯ เสสเมตฺถ อนุโลมปจฺจนีกปญฺจเก เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ปาโฐ ปน สงฺขิตฺโต ฯ ตตฺถ ยสฺมา สรีรํ สนฺธาย ‘‘สพฺพตฺถ น อุปลพฺภตี’’ติ วุตฺเต สรีรโต พหิ อุปลพฺภตีติ อาปชฺชติฯ ตสฺมา ปจฺจนีเก ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺส, ปฐมํ อนุชานิตฺวา ปจฺฉา อวชานาตีติ ฉลวาทสฺส วเสน ปฏิกมฺมํ ปรวาทิสฺสฯ เสสํ ปากฏเมวฯ

3. กาลสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[12] ทุติยนเย สพฺพทาติ ปุริมปจฺฉิมชาติกาลญฺจ ธรมานปรินิพฺพุตกาลญฺจ สนฺธาย อนุโยโค สกวาทิสฺส, สฺเวว ขตฺติโย โส พฺราหฺมโณติอาทีนํ อาปตฺติโทสญฺจ ธรมานปรินิพฺพุตานํ วิเสสาภาวโทสญฺจ ทิสฺวา ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺสฯ เสสํ ปฐมนเย วุตฺตสทิสเมวฯ

4. อวยวสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา

[13] ตติยนเย สพฺเพสูติ ขนฺธายตนาทีนิ สนฺธาย อนุโยโค สกวาทิสฺส, รูปสฺมิํ อตฺตา, จกฺขุสฺมิํ อตฺตาติอาทิโทสภเยน ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺสฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ

โอกาสทิสจฺจิกฏฺฐาทิ

2. ปจฺจนีกานุโลมวณฺณนา

[14] เอวเมตานิ ตีณิ อนุโลมปจฺจนีกปญฺจเก อนุโลมมตฺตวเสเนว ตาว ปฏิปาฏิยา ภาเชตฺวา ปุน ปจฺจนีกานุโลมปญฺจเก ปจฺจนีกมตฺตวเสเนว ภาเชตุํ ปุคฺคโล นุปลพฺภตีติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ อนุโลมปญฺจกสฺส ปาฬิยํ สงฺขิปิตฺวา อาคเต ปจฺจนีเก วุตฺตนเยเนว ปจฺจนีกสฺส จ ปาฬิยํ สงฺขิปิตฺวา อาคเต อนุโลเม วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เอตฺตาวตา สุทฺธิกสฺส เจว อิเมสญฺจ ติณฺณนฺติ จตุนฺนํ สจฺจิกฏฺฐานํ เอเกกสฺมิํ สจฺจิกฏฺเฐ อนุโลมปจฺจนีกสฺส ปจฺจนีกานุโลมสฺส จาติ ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ ปจฺจนีกานํ วเสน อยํ อฏฺฐมุขา นาม วาทยุตฺติ นิทฺทิฏฺฐา โหตีติ เวทิตพฺพาฯ ยา เอเกกสฺมิํ มุเข เอเกกสฺส นิคฺคหสฺส วเสน อฏฺฐกนิคฺคโหติ ปาฬิยํ ลิขิยติฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ –

‘‘เอวํ จตุพฺพิเธ ปญฺเห, ปญฺจกทฺวยเภทโต;

เอสา อฏฺฐมุขา นาม, วาทยุตฺติ ปกาสิตาฯ

‘‘อฏฺเฐว นิคฺคหา ตตฺถ, จตฺตาโร เตสุ ธมฺมิกา;

อธมฺมิกา จ จตฺตาโร, สพฺพตฺถ สกวาทิโน;

ชโย ปราชโย เจว, สพฺพตฺถ ปรวาทิโน’’ติฯ

สจฺจิกฏฺฐวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ