เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

อภิธมฺมปิฏเก

ปญฺจปกรณ-อฏฺฐกถา

ธาตุกถา-อฏฺฐกถา

อฏฺฐารสหิ เภเทหิ, วิภงฺคํ มารภญฺชโน;

เทสยิตฺวา มหาวีโร, ยํ ตสฺเสว อนนฺตรํฯ

อเทสยิ ธาตุกถํ, ธาตุเภทปฺปกาสโน;

ตสฺสตฺถํ ทีปยิสฺสามิ, ตํ สุณาถ สมาหิตาติฯ

1. มาติกาวณฺณนา

1. นยมาติกาวณฺณนา

[1] สงฺคโห อสงฺคโหติอาทีนญฺหิ วเสน อิทํ ปกรณํ จุทฺทสวิเธน วิภตฺตนฺติ วุตฺตํฯ ตํ สพฺพมฺปิ อุทฺเทสนิทฺเทสโต ทฺวิธา ฐิตํฯ ตตฺถ มาติกา อุทฺเทโสฯ สา ปญฺจวิธา – นยมาติกา, อพฺภนฺตรมาติกา, นยมุขมาติกา, ลกฺขณมาติกา, พาหิรมาติกาติฯ ตตฺถ สงฺคโห อสงฺคโห…เป.… วิปฺปยุตฺเตน สงฺคหิตํ อสงฺคหิตนฺติ – อยํ จุทฺทสหิ ปเทหิ นิกฺขิตฺตา นยมาติกา นามฯ อยญฺหิ อิมินา สงฺคหาทิเกน นเยน ธาตุกถา ธมฺมา วิภตฺตาติ ทสฺเสตุํ ฐปิตตฺตา นยมาติกาติ วุจฺจติฯ เอเตสํ ปทานํ มูลภูตตฺตา มูลมาติกาติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ

2. อพฺภนฺตรมาติกาวณฺณนา

[2] ปญฺจกฺขนฺธา …เป.… มนสิกาโรติ อยํ ปญฺจวีสาธิเกน ปทสเตน นิกฺขิตฺตา อพฺภนฺตรมาติกา นามฯ อยญฺหิ ‘‘สพฺพาปิ ธมฺมสงฺคณี ธาตุกถาย มาติกา’’ติ เอวํ อวตฺวา สงฺคหาทินา นเยน วิภชิตพฺเพ ขนฺธาทิธมฺเม สรูปโต ทสฺเสตฺวา ธาตุกถาย อพฺภนฺตเรเยว ฐปิตตฺตา อพฺภนฺตรมาติกาติ วุจฺจติฯ ขนฺธาทิปทานํ ธมฺมสงฺคณีมาติกาย อสงฺคหิตตฺตา ปกิณฺณกมาติกาติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ

3. นยมุขมาติกาวณฺณนา

[3] ตีหิ สงฺคโห, ตีหิ อสงฺคโห; จตูหิ สมฺปโยโค, จตูหิ วิปฺปโยโคติ อยํ จตูหิ ปเทหิ นิกฺขิตฺตา นยมุขมาติกา นามฯ อยญฺหิ สพฺเพสุปิ ปญฺจกฺขนฺธาทีสุ เจว กุสลตฺติกาทีสุ จ มาติกาธมฺเมสุ, ตีหิ ขนฺธายตนธาตุปเทเหว สงฺคโห จ อสงฺคโห จ โยเชตพฺโพฯ ตถา จตูหิ อรูปกฺขนฺเธหิ สมฺปโยโค จ วิปฺปโยโค จฯ เอตานิ อิเมสํ สงฺคหาสงฺคหาทีนํ นยานํ มุขานีติ ทสฺเสตุํ ฐปิตตฺตา นยมุขมาติกาติ วุจฺจติฯ

4. ลกฺขณมาติกาวณฺณนา

[4] สภาโค , วิสภาโคติ อยํ ทฺวีหิ ปเทหิ นิกฺขิตฺตา ลกฺขณมาติกา นามฯ อยญฺหิ สภาคลกฺขเณหิ ธมฺเมหิ สงฺคหนโย, วิสภาคลกฺขเณหิ อสงฺคหนโย, ตถา สมฺปโยควิปฺปโยคนโย โยเชตพฺโพติ สภาควิสภาคลกฺขณวเสน สงฺคหาทิลกฺขณํ ทสฺเสตุํ ฐปิตตฺตา ลกฺขณมาติกาติ วุจฺจติฯ

5. พาหิรมาติกาวณฺณนา

[5] สพฺพาปิ ธมฺมสงฺคณี ธาตุกถาย มาติกาติ อยํ ฉสฏฺฐิ ติกปทานิ, ทฺเว จ ทุกปทสตานิ สงฺขิปิตฺวา นิกฺขิตฺตา พาหิรมาติกา นามฯ อยญฺหิ ‘‘ปญฺจกฺขนฺธา…เป.… มนสิกาโร’’ติ เอวํ ธาตุกถาย อพฺภนฺตเร อวตฺวา ‘‘สพฺพาปิ ธมฺมสงฺคณี’’ติ เอวํ ธาตุกถาย มาติกโต พหิ ฐปิตตฺตา พาหิรมาติกาติ วุจฺจติฯ