มิจฺฉาวิมุตฺตีติ อวิมุตฺตสฺเสว สโต วิมุตฺตสญฺญิตาฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ทสกนิทฺเทสวณฺณนาฯ

ตณฺหาวิจริตนิทฺเทสวณฺณนา

[973] ตณฺหาวิจริตนิทฺเทเส ตณฺหาวิจริตานีติ ตณฺหาสมุทาจารา ตณฺหาปวตฺติโยฯ อชฺฌตฺติกสฺส อุปาทายาติ อชฺฌตฺติกํ ขนฺธปญฺจกํ อุปาทายฯ อิทญฺหิ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํฯ อสฺมีติ โหตีติ ยเทตํ อชฺฌตฺตํ ขนฺธปญฺจกํ อุปาทาย ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสน สมูหคาหโต ‘อสฺมี’ติ โหติ, ตสฺมิํ สตีติ อตฺโถฯ อิตฺถสฺมีติ โหตีติอาทีสุ ปน เอวํ สมูหโต ‘อห’นฺติ คหเณ สติ ตโต อนุปนิธาย จ อุปนิธาย จาติ ทฺวิธา คหณํ โหติฯ ตตฺถ อนุปนิธายาติ อญฺญํ อาการํ อนุปคมฺม สกภาวเมว อารมฺมณํ กตฺวา ‘อิตฺถสฺมี’ติ โหติ; ขตฺติยาทีสุ ‘อิทํปกาโร อห’นฺติ เอวํ ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสน โหตีติ อตฺโถฯ อิทํ ตาว อนุปนิธาย คหณํฯ อุปนิธาย คหณํ ปน ทุวิธํ โหติ – สมโต จ อสมโต จฯ ตํ ทสฺเสตุํ เอวสฺมีติ จ อญฺญถาสฺมีติ จ วุตฺตํฯ ตตฺถ เอวสฺมีติ อิทํ สมโต อุปนิธาย คหณํ; ยถา อยํ ขตฺติโย, ยถา อยํ พฺราหฺมโณ, เอวํ อหมฺปีติ อตฺโถฯ อญฺญถาสฺมีติ อิทํ ปน อสมโต คหณํ; ยถายํ ขตฺติโย, ยถายํ พฺราหฺมโณ, ตโต อญฺญถา อหํ หีโน วา อธิโก วาติ อตฺโถฯ อิมานิ ตาว ปจฺจุปฺปนฺนวเสน จตฺตาริ ตณฺหาวิจริตานิฯ ภวิสฺสนฺติอาทีนิ ปน จตฺตาริ อนาคตวเสน วุตฺตานิฯ เสสํ ปุริมจตุกฺเก วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อสฺมีติ สสฺสโต อสฺมิฯ สาตสฺมีติ อสสฺสโต อสฺมิฯ อสสฺมีติ สตสฺมีติ วา ปาโฐฯ ตตฺถ อตฺถีติ อสํ; นิจฺจสฺเสตํ อธิวจนํฯ สีทตีติ สตํ; อนิจฺจสฺเสตํ อธิวจนํฯ อิติ อิมานิ ทฺเว สสฺสตุจฺเฉทวเสน วุตฺตานีติ เวทิตพฺพานิฯ อิโต ปรานิ สิยนฺติอาทีนิ จตฺตาริ สํสยปริวิตกฺกวเสน วุตฺตานิฯ ตานิ ปุริมจตุกฺเก วุตฺตนเยเนว อตฺถโต เวทิตพฺพานิฯ อปาหํ สิยนฺติอาทีนิ ปน จตฺตาริ ‘‘อปิ นามาหํ ภเวยฺย’’นฺติ เอวํ ปตฺถนากปฺปนวเสน วุตฺตานิฯ ตานิ ปุริมจตุกฺเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯ เอวเมเตสุ –