[650] วิปุลาทินิทฺเทเส ยสฺมา ยํ อปฺปนาปฺปตฺตํ หุตฺวา อนนฺตสตฺตผรณวเสน วิปุลํ, ตํ นิยมโต ภูมิวเสน มหคฺคตํ โหติฯ ยญฺจ มหคฺคตํ ตํ อปฺปมาณโคจรวเสน อปฺปมาณํฯ ยํ อปฺปมาณํ ตํ ปจฺจตฺถิกวิฆาตวเสน อเวรํฯ ยญฺจ อเวรํ ตํ วิหตพฺยาปชฺชตาย อพฺยาปชฺชํฯ ตสฺมา ‘‘ยํ วิปุลํ ตํ มหคฺคต’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ อเวโร อพฺยาปชฺโชติ เจตฺถ ลิงฺควิปริยาเยน วุตฺตํฯ มเนน วา สทฺธิํ โยชนา กาตพฺพา – ยํ อปฺปมาณํ จิตฺตํ, โส อเวโร มโน; โย อเวโร โส อพฺยาปชฺโชติฯ อปิเจตฺถ เหฏฺฐิมํ เหฏฺฐิมํ ปทํ อุปริมสฺส อุปริมสฺส, อุปริมํ วา อุปริมํ เหฏฺฐิมสฺส เหฏฺฐิมสฺส อตฺโถติปิ เวทิตพฺโพฯ

[653] เสยฺยถาปิ นาม เอกํ ปุคฺคลํ ทุคฺคตํ ทุรุเปตนฺติ อิทมฺปิ กรุณาย วตฺถุภูตํ ปุคฺคลํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ เอวรูปสฺมิญฺหิ ปุคฺคเล พลวการุญฺญํ อุปฺปชฺชติฯ ตตฺถ ทุคฺคตนฺติ ทุกฺเขน สมงฺคีภาวํ คตํฯ ทุรุเปตนฺติ กายทุจฺจริตาทีหิ อุเปตํฯ คติกุลโภคาทิวเสน วา ตมภาเว ฐิโต ปุคฺคโล ทุคฺคโต, กายทุจฺจริตาทีหิ อุเปตตฺตา ตมปรายณภาเว ฐิโต ทุรุเปโตติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

[663] เอกํ ปุคฺคลํ ปิยํ มนาปนฺติ อิทมฺปิ มุทิตาย วตฺถุภูตํ ปุคฺคลํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตตฺถ คติกุลโภคาทิวเสน โชติภาเว ฐิโต ปิโย, กายสุจริตาทีหิ อุเปตตฺตา โชติปรายณภาเว ฐิโต มนาโปติ เวทิตพฺโพฯ

[673] เนว มนาปํ น อมนาปนฺติ อิทมฺปิ อุเปกฺขาย วตฺถุภูตํ ปุคฺคลํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตตฺถ มิตฺตภาวํ อสมฺปตฺตตาย เนว มนาโป, อมิตฺตภาวํ อสมฺปตฺตตาย น อมนาโปติ เวทิตพฺโพฯ เสสเมตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ เหฏฺฐา จิตฺตุปฺปาทกณฺเฑ วุตฺตเมวฯ ภาวนาวิธานมฺปิ เอเตสํ กมฺมฏฺฐานานํ วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถารโต กถิตเมวาติฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

อภิธมฺมภาชนียํ กุสลโตปิ วิปากโตปิ กิริยโตปิ เหฏฺฐา จิตฺตุปฺปาทกณฺเฑ ภาชิตนเยเนว ภาชิตํฯ อตฺโถปิสฺส ตตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

3. ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา

ปญฺหาปุจฺฉเก ปาฬิอนุสาเรเนว เมตฺตาทีนํ กุสลาทิภาโว เวทิตพฺโพฯ อารมฺมณตฺติเกสุ ปน สพฺพาปิ ตีสุ ติเกสุ นวตพฺพารมฺมณา เอวฯ อชฺฌตฺตารมฺมณตฺติเก พหิทฺธารมฺมณาติฯ อิมสฺมิํ ปน อปฺปมญฺญาวิภงฺเค สมฺมาสมฺพุทฺเธน สุตฺตนฺตภาชนีเยปิ โลกิยา เอว อปฺปมญฺญาโย กถิตา, อภิธมฺมภาชนีเยปิ ปญฺหาปุจฺฉเกปิฯ ตโยปิ หิ เอเต นยา โลกิยตฺตา เอกปริจฺเฉทา เอวฯ เอวมยํ อปฺปมญฺญาวิภงฺโคปิ เตปริวฏฺฏํ นีหริตฺวาว ภาเชตฺวา ทสฺสิโตติฯ

สมฺโมหวิโนทนิยา วิภงฺคฏฺฐกถาย

อปฺปมญฺญาวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. สิกฺขาปทวิภงฺโค

1. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา