อตีตาทีสุ เอการมฺมณภาเวนปิ น วตฺตพฺพานิ; นิพฺพานสฺส ปน พหิทฺธาธมฺมตฺตา พหิทฺธารมฺมณานิ นาม โหนฺตีติ เอวเมตสฺมิํ ปญฺหาปุจฺฉเกปิ นิพฺพตฺติตโลกุตฺตราเนว มคฺคงฺคานิ กถิตานิฯ สมฺมาสมฺพุทฺเธน หิ สุตฺตนฺตภาชนียสฺมิํเยว โลกิยโลกุตฺตรานิ มคฺคงฺคานิ กถิตานิ; อภิธมฺมภาชนีเย ปน ปญฺหาปุจฺฉเก จ โลกุตฺตราเนวาติ เอวมยํ มคฺควิภงฺโคปิ เตปริวฏฺฏํ นีหริตฺวาว ภาเชตฺวา ทสฺสิโตติฯ

สมฺโมหวิโนทนิยา วิภงฺคฏฺฐกถาย

มคฺคงฺควิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ฌานวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

มาติกาวณฺณนา

[508] อิทานิ ตทนนฺตเร ฌานวิภงฺเค ยา ตาว อยํ สกลสฺสาปิ สุตฺตนฺตภาชนียสฺส ปฐมํ มาติกา ฐปิตา, ตตฺถ อิธาติ วจนํ ปุพฺพภาคกรณียสมฺปทาย สมฺปนฺนสฺส สพฺพปฺปการชฺฌานนิพฺพตฺตกสฺส ปุคฺคลสฺส สนฺนิสฺสยภูตสาสนปริทีปนํ, อญฺญสาสนสฺส จ ตถาภาวปฏิเสธนํฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘อิเธว, ภิกฺขเว, สมโณ…เป.… สุญฺญา ปรปฺปวาทา สมเณหิ อญฺเญหี’’ติ (อ. นิ. 4.241)ฯ ภิกฺขูติ เตสํ ฌานานํ นิพฺพตฺตกปุคฺคลปริทีปนํฯ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโตติ อิทมสฺส ปาติโมกฺขสํวเร ปติฏฺฐิตภาวปริทีปนํฯ วิหรตีติ อิทมสฺส ตทนุรูปวิหารสมงฺคีภาวปริทีปนํฯ อาจารโคจรสมฺปนฺโนติ อิทมสฺส เหฏฺฐา ปาติโมกฺขสํวรสฺส อุปริ ฌานานุโยคสฺส จ อุปการธมฺมปริทีปนํฯ อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวีติ อิทมสฺส ปาติโมกฺขโต อจวนธมฺมตาปริทีปนํฯ สมาทายาติ อิทมสฺส สิกฺขาปทานํ อนวเสสโต อาทานปริทีปนํฯ สิกฺขตีติ อิทมสฺส สิกฺขาย สมงฺคีภาวปริทีปนํฯ สิกฺขาปเทสูติ อิทมสฺส สิกฺขิตพฺพธมฺมปริทีปนํฯ

อินฺทฺริเยสูติ อิทมสฺส คุตฺตทฺวารตาย ภูมิปริทีปนํ; รกฺขิตพฺโพกาสปริทีปนนฺติปิ วทนฺติ เอวฯ คุตฺตทฺวาโรติ อิทมสฺส ฉสุ ทฺวาเรสุ สํวิหิตารกฺขภาวปริทีปนํฯ โภชเน มตฺตญฺญูติ อิทมสฺส สนฺโตสาทิคุณปริทีปนํฯ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยคมนุยุตฺโตติ อิทมสฺส การณภาวปริทีปนํฯ สาตจฺจํ เนปกฺกนฺติ อิทมสฺส ปญฺญาปริคฺคหิเตน วีริเยน สาตจฺจการิตาปริทีปนํ ฯ โพธิปกฺขิกานํ ธมฺมานํ ภาวนานุโยคมนุยุตฺโตติ อิทมสฺส ปฏิปตฺติยา นิพฺเพธภาคิยตฺตปริทีปนํฯ

โส อภิกฺกนฺเต…เป.… ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหตีติ อิทมสฺส สพฺพตฺถ สติสมฺปชญฺญสมนฺนาคตตฺตปริทีปนํฯ โส วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชตีติ อิทมสฺส อนุรูปเสนาสนปริคฺคหปริทีปนํฯ อรญฺญํ…เป.… ปฏิสลฺลานสารุปฺปนฺติ อิทมสฺส เสนาสนปฺปเภทนิราทีนวตานิสํสปริทีปนํฯ