เอวเมตสฺส ภิกฺขุโน อิทํ โลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ วีริยํ ‘‘อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทายา’’ติอาทีนิ จตฺตาริ นามานิ ลภติฯ อยํ โลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ สมฺมปฺปธานกถาฯ เอวเมตฺถ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา สมฺมปฺปธานา นิทฺทิฏฺฐาติฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

[408] อภิธมฺมภาชนีเย สพฺพานิปิ สมฺมปฺปธานานิ ธมฺมสงฺคณิยํ วิภตฺตสฺส เทสนานยสฺส มุขมตฺตเมว ทสฺเสนฺเตน นิทฺทิฏฺฐานิฯ ตตฺถ นยเภโท เวทิตพฺโพฯ กถํ? ปฐมสมฺมปฺปธาเน ตาว โสตาปตฺติมคฺเค ฌานาภินิเวเส สุทฺธิกปฏิปทา, สุทฺธิกสุญฺญตา, สุญฺญตปฏิปทา, สุทฺธิกอปฺปณิหิตา, อปฺปณิหิตปฏิปทาติ อิเมสุ ปญฺจสุ ฐาเนสุ ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ จตุกฺกปญฺจกนยานํ วเสน ทส นยา โหนฺติฯ เอวํ เสเสสุปีติ วีสติยา อภินิเวเสสุ ทฺเว นยสตานิฯ ตานิ จตูหิ อธิปตีหิ จตุคฺคุณิตานิ อฏฺฐฯ อิติ สุทฺธิกานิ ทฺเว สาธิปตีนิ อฏฺฐาติ สพฺพมฺปิ นยสหสฺสํ โหติฯ ตถาทุติยสมฺมปฺปธานาทีสุ สุทฺธิกสมฺมปฺปธาเน จาติ โสตาปตฺติมคฺเค ปญฺจนยสหสฺสานิฯ ยถา จ โสตาปตฺติมคฺเค, เอวํ เสสมคฺเคสุปีติ กุสลวเสเนว วีสติ นยสหสฺสานิฯ วิปาเก ปน สมฺมปฺปธาเนหิ กตฺตพฺพกิจฺจํ นตฺถีติ วิปากวาโร น คหิโตติฯ สมฺมปฺปธานานิ ปเนตฺถ นิพฺพตฺติตโลกุตฺตราเนว กถิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ

อภิธมฺมภาชนียวณฺณนาฯ

3. ปญฺหาปุจฺฉกวณฺณนา

[427] ปญฺหาปุจฺฉเก ปาฬิอนุสาเรเนว สมฺมปฺปธานานํ กุสลาทิภาโว เวทิตพฺโพฯ

อารมฺมณตฺติเกสุ ปน สพฺพานิปิ เอตานิ อปฺปมาณํ นิพฺพานํ อารพฺภ ปวตฺติโต อปฺปมาณารมฺมณาเนว, น มคฺคารมฺมณานิ; สหชาตเหตุวเสน ปน มคฺคเหตุกานิ; วีมํสํ เชฏฺฐกํ กตฺวา มคฺคภาวนากาเล มคฺคาธิปตีนิ; ฉนฺทจิตฺตเชฏฺฐิกาย มคฺคภาวนาย น วตฺตพฺพานิ มคฺคาธิปตีนีติ; วีริยเชฏฺฐิกาย ปน อญฺญสฺส วีริยสฺส อภาวา น วตฺตพฺพานิ มคฺคาธิปตีนีติ วา น มคฺคาธิปตีนีติ วา; อตีตาทีสุ เอการมฺมณภาเวนปิ น วตฺตพฺพานิ; นิพฺพานสฺส ปน พหิทฺธาธมฺมตฺตา พหิทฺธารมฺมณานิ นาม โหนฺตีติฯ เอวเมตสฺมิํ ปญฺหาปุจฺฉเก นิพฺพตฺติตโลกุตฺตราเนว สมฺมปฺปธานานิ กถิตานิฯ สมฺมาสมฺพุทฺเธน หิ สุตฺตนฺตภาชนียสฺมิํเยว โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา สมฺมปฺปธานา กถิตา; อภิธมฺมภาชนียปญฺหาปุจฺฉเกสุ ปน โลกุตฺตราเยวาติฯ เอวมยํ สมฺมปฺปธานวิภงฺโคปิ เตปริวฏฺฏํ นีหริตฺวาว ภาเชตฺวา ทสฺสิโตติฯ

สมฺโมหวิโนทนิยา วิภงฺคฏฺฐกถาย

สมฺมปฺปธานวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อิทฺธิปาทวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา