กุสลมูลกวิปากนิทฺเทสวณฺณนา

[343] อิทานิ อพฺยากเตสุปิ อปเรเนว นเยน ปจฺจยาการํ ทสฺเสตุํ กตเม ธมฺมา อพฺยากตาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ กุสลมูลปจฺจยาติ อิทมฺปิ อุปนิสฺสยปจฺจยตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ กุสลวิปากสฺส หิ กุสลมูลํ , อกุสลวิปากสฺส จ อกุสลมูลํ อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติ; นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเย ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ตสฺมา เอส อุปนิสฺสยปจฺจเยน เจว นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน จ ปจฺจโย โหติฯ เตเนว นิทฺเทสวาเร ‘‘ตตฺถ กตมํ กุสลมูล’’นฺติ อวิภชิตฺวา ‘‘ตตฺถ กตโม กุสลมูลปจฺจยา สงฺขาโร’’ติ วิภตฺตํฯ อกุสลวิปาเกปิ เอเสว นโยฯ

อวิชฺชามูลกกุสลนิทฺเทเส วิย จ อิมสฺมิมฺปิ วิปากนิทฺเทเส ปฐมํ ปจฺจยจตุกฺกเมว ลพฺภติฯ ตมฺปิ ปฐมวารํ ทสฺเสตฺวา สํขิตฺตํฯ ตสฺมา เอเกกสฺมิํ วิปากจิตฺเต เอกเมกสฺเสว จตุกฺกสฺส วเสน กุสลมูลมูลเก อกุสลมูลมูลเก จ นเย วารปฺปเภโท เวทิตพฺโพฯ กิริยาธมฺมานํ ปน ยสฺมา เนว อวิชฺชา น กุสลากุสลมูลานิ อุปนิสฺสยปจฺจยตํ ลภนฺติ, ตสฺมา กิริยวเสน ปจฺจยากาโร น วุตฺโตติฯ

เอวเมส –

อกุสลกุสลาพฺยากต-ธมฺเมสุ อเนกเภทโต วตฺวา;

กุสลากุสลานํ ปน, วิปาเก จ อุปนิสฺสยวเสนฯ

ปุน เอกธาว วุตฺโต, วาทิปฺปวเรน ปจฺจยากาโร;

ธมฺมปฺปจฺจยเภเท, ญาณสฺส ปเภทชนนตฺถํฯ

ปริยตฺติสวนจินฺตน-ปฏิปตฺติกฺกมวิวชฺชิตานญฺจ;

ยสฺมา ญาณปเภโท, น กทาจิปิ โหติ เอตสฺมิํฯ

ปริยตฺติสวนจินฺตน-ปฏิปตฺติกฺกมโต สทา ธีโร;

ตตฺถ กยิรา น หญฺญํ, กรณียตรํ ตโต อตฺถีติฯ

อยํ ปน ปจฺจยากาโร สุตฺตนฺตอภิธมฺมภาชนียวเสน ทฺเวปริวฏฺฏเมว นีหริตฺวา ภาเชตฺวา ทสฺสิโต โหติฯ

อภิธมฺมภาชนียวณฺณนาฯ

สมฺโมหวิโนทนิยา วิภงฺคฏฺฐกถาย

ปฏิจฺจสมุปฺปาทวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สติปฏฺฐานวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ อุทฺเทสวารวณฺณนา