อวิชฺชาทีหิ ปน การเณหิ สงฺขาราทีนํเยว สมฺภโว ขีราทีหิ ทธิอาทีนํ วิย, น อญฺเญสนฺติ อยํ ‘เอวํธมฺมตานโย’ นาม; ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต ปจฺจยานุรูปโต ผลาวโพธโต อเหตุกทิฏฺฐิญฺจ อกิริยทิฏฺฐิญฺจ ปชหติ, มิจฺฉา ปสฺสนฺโต ปจฺจยานุรูปํ ผลปฺปวตฺติํ อคฺคเหตฺวา ยโต กุโตจิ ยสฺส กสฺสจิ อสมฺภวคฺคหณโต อเหตุกทิฏฺฐิญฺเจว นิยตวาทญฺจ อุปาทิยตีติ เอวมิทํ ภวจกฺกํ –

สจฺจปฺปภวโต กิจฺจา, วารณา อุปมาหิ จ;

คมฺภีรนยเภทา จ, วิญฺญาตพฺพํ ยถารหํฯ

อิทญฺหิ คมฺภีรโต อคาธํ นานานยคฺคหณโต ทุรภิยานํ ญาณาสินา สมาธิปวรสิลายํ สุนิสิเตน –

ภวจกฺกมปทาเลตฺวา ,

อสนิวิจกฺกมิว นิจฺจนิมฺมถนํ;

สํสารภยมตีโต,

น โกจิ สุปินนฺตเรปฺยตฺถิฯ

วุตฺตมฺปิ เจตํ ภควตา – ‘‘คมฺภีโร จายํ, อานนฺท, ปฏิจฺจสมุปฺปาโท คมฺภีราวภาโส จฯ เอตสฺส, อานนฺท, ธมฺมสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมยํ ปชา ตนฺตากุลกชาตา กุลคณฺฐิกชาตา มุญฺชปพฺพชภูตา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตตี’’ติ (ที. นิ. 2.95; สํ. นิ. 2.60)ฯ ตสฺมา อตฺตโน วา ปเรสํ วา หิตาย สุขาย ปฏิปนฺโน อวเสสกิจฺจานิ ปหาย –

คมฺภีเร ปจฺจยาการ-ปฺปเภเท อิธ ปณฺฑิโต;

ยถา คาธํ ลเภเถว-มนุยุญฺเช สทา สโตติฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา