โส อตฺถโต เอโก ธมฺโม นาม นตฺถิฯ เกวลํ อปฺปิยสมฺปยุตฺตานํ ทุวิธสฺสาปิ ทุกฺขสฺส วตฺถุภาวโต ทุกฺโขติ วุตฺโตฯ อนิฏฺฐานิ หิ วตฺถูนิ สโมธานคตานิ วิชฺฌนเฉทนผาลนาทีหิ กายิกมฺปิ ทุกฺขํ อุปฺปาเทนฺติ, อุพฺเพคชนนโต มานสมฺปิฯ เตเนตํ วุจฺจติ –

ทิสฺวาว อปฺปิเย ทุกฺขํ, ปฐมํ โหติ เจตสิ;

ตทุปกฺกมสมฺภูต-มถ กาเย ยโต อิธฯ

ตโต ทุกฺขทฺวยสฺสาปิ, วตฺถุโต โส มเหสินา;

ทุกฺโข วุตฺโตติ วิญฺเญยฺโย, อปฺปิเยหิ สมาคโมติฯ

ปิยวิปฺปโยคนิทฺเทโส

[200] ปิยวิปฺปโยคนิทฺเทโส วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺโพฯ มาตา วาติอาทิ ปเนตฺถ อตฺถกาเม สรูเปน ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตตฺถ มมายตีติ มาตาฯ ปิยายตีติ ปิตาฯ ภชตีติ ภาตาฯ ตถา ภคินีฯ เมตฺตายนฺตีติ มิตฺตา, มินนฺตีติ วา มิตฺตา; สพฺพคุยฺเหสุ อนฺโต ปกฺขิปนฺตีติ อตฺโถฯ กิจฺจกรณีเยสุ สหภาวฏฺเฐน อมา โหนฺตีติ อมจฺจาฯ อยํ อมฺหากํ อชฺฌตฺติโกติ เอวํ ชานนฺติ ญายนฺตีติ วา ญาตีฯ โลหิเตน สมฺพนฺธาติ สาโลหิตาฯ เอวเมตานิ ปทานิ อตฺถโต เวทิตพฺพานิฯ อยํ วุจฺจตีติ อยํ ปิเยหิ วิปฺปโยโค นาม กถิยติฯ โส อิฏฺฐวตฺถุวิโยคลกฺขโณ, โสกุปฺปาทนรโส, พฺยสนปจฺจุปฏฺฐาโนฯ

โส อตฺถโต เอโก ธมฺโม นาม นตฺถิฯ เกวลํ ปิยวิปฺปยุตฺตานํ ทุวิธสฺสาปิ ทุกฺขสฺส วตฺถุภาวโต ทุกฺโขติ วุตฺโตฯ อิฏฺฐานิ หิ วตฺถูนิ วิยุชฺชมานานิ สรีรสฺส โสสนมิลาปนาทิภาเวน กายิกมฺปิ ทุกฺขํ อุปฺปาเทนฺติ, ‘ยมฺปิ โน อโหสิ, ตมฺปิ โน นตฺถี’ติ อนุโสจาปนโต มานสมฺปิฯ เตเนตํ วุจฺจติ –

ญาติธนาทิวิโยคา, โสกสรสมปฺปิตา วิตุชฺชนฺติ;

พาลา ยโต ตโต ยํ, ทุกฺโขติ มโต ปิยวิโยโคติฯ