[21] อนนฺตรตฺติโก เตเยว ติปฺปกาเรปิ ธมฺเม อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺตนวเสน วุตฺโตฯ

[22] สนิทสฺสนตฺติเก ทฏฺฐพฺพภาวสงฺขาเตน สห นิทสฺสเนนาติ สนิทสฺสนาฯ ปฏิหนนภาวสงฺขาเตน สห ปฏิเฆนาติ สปฺปฏิฆาฯ สนิทสฺสนา จ เต สปฺปฏิฆา จาติ สนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ นตฺถิ เอเตสํ ทฏฺฐพฺพภาวสงฺขาตํ นิทสฺสนนฺติ อนิทสฺสนาฯ อนิทสฺสนา จ เต วุตฺตนเยเนว สปฺปฏิฆา จาติ อนิทสฺสนสปฺปฏิฆาฯ ตติยปทํ อุภยปฏิกฺเขเปน วุตฺตํฯ อยํ ตาว ติกมาติกาย อนุปุพฺพปทวณฺณนาฯ

ติกมาติกาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกมาติกาปทวณฺณนา

[1-6] ทุกมาติกายํ ปน ติเกสุ อนาคตปทวณฺณนํเยว กริสฺสามฯ เหตุโคจฺฉเก ตาว เหตุธมฺมาติ มูลฏฺเฐน เหตุสงฺขาตา ธมฺมาฯ เหตู ธมฺมาติปิ ปาโฐฯ น เหตูติ เตสํเยว ปฏิกฺเขปวจนํฯ สมฺปโยคโต ปวตฺเตน สห เหตุนาติ สเหตุกาฯ ตเถว ปวตฺโต นตฺถิ เอเตสํ เหตูติ อเหตุกาฯ เอกุปฺปาทาทิตาย เหตุนา สมฺปยุตฺตาติ เหตุสมฺปยุตฺตาฯ เหตุนา วิปฺปยุตฺตาติ เหตุวิปฺปยุตฺตาฯ อิเมสํ ทฺวินฺนมฺปิ ทุกานํ กิญฺจาปิ อตฺถโต นานตฺตํ นตฺถิ, เทสนาวิลาเสน ปน ตถา พุชฺฌนฺตานํ วา ปุคฺคลานํ อชฺฌาสยวเสน วุตฺตาฯ ตโต ปรํ ปฐมทุกํ ทุติยตติเยหิ สทฺธิํ โยเชตฺวา เตสํ ‘เหตู น เหตู’ติอาทีนํ ปทานํ วเสน ยถาสมฺภวโต อปเรปิ ตโย ทุกา วุตฺตาฯ ตตฺถ ยเถว ‘เหตู เจว ธมฺมา สเหตุกา จา’ติ เอตํ สมฺภวติ, ตถา ‘เหตู เจว ธมฺมา อเหตุกา จา’ติ อิทมฺปิฯ ยถา จ ‘สเหตุกา เจว ธมฺมา น จ เหตู’ติ เอตํ สมฺภวติ, ตถา ‘อเหตุกา เจว ธมฺมา น จ เหตู’ติ อิทมฺปิฯ เหตุสมฺปยุตฺตทุเกน สทฺธิํ โยชนายปิ เอเสว นโยฯ