อปเร ปน อสฺสุชนนฏฺเฐน อสฺสุโรปนโต อสฺสุโรโปติ วทนฺติฯ ตํ อการณํ, โสมนสฺสสฺสาปิ อสฺสุชนนโตฯ เหฏฺฐา วุตฺตอตฺตมนตาปฏิปกฺขโต น อตฺตมนตาติ อนตฺตมนตาฯ สา ปน ยสฺมา จิตฺตสฺเสว, น สตฺตสฺส, ตสฺมา จิตฺตสฺสาติ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ สงฺคหสุญฺญตวาเรสุ จ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ

ทสมจิตฺตํ

[421] ทสมํ สสงฺขารตฺตา ปเรหิ อุสฺสาหิตสฺส วา, ปเรสํ วา อปราธํ สาริตสฺส, สยเมว วา ปเรสํ อปราธํ อนุสฺสริตฺวา กุชฺฌมานสฺส อุปฺปชฺชติฯ

อิธาปิ ปทปฏิปาฏิยา เอกูนติํส, อคฺคหิตคฺคหเณน จ จุทฺทเสว ปทานิ โหนฺติฯ เยวาปนเกสุ ปน ถินมิทฺธมฺปิ ลพฺภติฯ ตสฺมา เอตฺถ วินา อิสฺสามจฺฉริยกุกฺกุจฺเจหิ จตฺตาริ อปณฺณกงฺคานิ ถินมิทฺธนฺติ อิเม ฉ อิสฺสาทีนํ อุปฺปตฺติกาเล เตสุ อญฺญตเรน สทฺธิํ สตฺต เยวาปนกา เอกกฺขเณ อุปฺปชฺชนฺติฯ เสสํ สพฺพํ สพฺพวาเรสุ นวมสทิสเมวฯ อิเมสุ ปน ทฺวีสุ โทมนสฺสจิตฺเตสุ สหชาตาธิปติเยว ลพฺภติ, น อารมฺมณาธิปติฯ น หิ กุทฺโธ กิญฺจิ ครุํ กโรตีติฯ

เอกาทสมจิตฺตํ

[422] เอกาทสมํ ฉสุ อารมฺมเณสุ เวทนาวเสน มชฺฌตฺตสฺส กงฺขาปวตฺติกาเล อุปฺปชฺชติฯ ตสฺส สมยววตฺถาเน วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตนฺติ ปทํ อปุพฺพํฯ ตสฺสตฺโถ – วิจิกิจฺฉาย สมฺปยุตฺตนฺติ วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตํฯ ธมฺมุทฺเทเส ‘วิจิกิจฺฉา โหตี’ติ ปทเมว วิเสโสฯ ตตฺถ วิคตา จิกิจฺฉาติ วิจิกิจฺฉาฯ สภาวํ วา วิจินนฺโต เอตาย กิจฺฉติ กิลมตีติ วิจิกิจฺฉาฯ สา สํสยลกฺขณา, กมฺปนรสา, อนิจฺฉยปจฺจุปฏฺฐานา อเนกํสคาหปจฺจุปฏฺฐานา วา, อโยนิโสมนสิการปทฏฺฐานาฯ ปฏิปตฺติอนฺตรายกราติ ทฏฺฐพฺพาฯ

อิธ ปทปฏิปาฏิยา เตวีสติ ปทานิ โหนฺติฯ อคฺคหิตคฺคหเณน จุทฺทสฯ เตสํ วเสน สวิภตฺติกาวิภตฺติกราสิวินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ มนสิกาโร อุทฺธจฺจนฺติ ทฺเวเยว เยวาปนกาฯ