อิมานิ อฏฺฐารส กมฺมทฺวารานิ นาม ฯ อิเมหิ ปภาวิตตฺตา , อิเมสํ วเสน, อฏฺฐารส ขตฺติยา, อฏฺฐารส พฺราหฺมณา, อฏฺฐารส เวสฺสา, อฏฺฐารส สุทฺทา, อฏฺฐจตฺตาลีส โคตฺตจรณานิ เวทิตพฺพานิฯ

อิเมสุ จ ปน เตภูมเกสุ กุสเลสุ กามาวจรกุสลํ ติเหตุกมฺปิ ทุเหตุกมฺปิ โหติ ญาณสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตวเสนฯ รูปาวจรารูปาวจรํ ปน ติเหตุกเมว ญาณสมฺปยุตฺตเมวฯ กามาวจรมฺเปตฺถ อธิปตินา สหาปิ อุปฺปชฺชติ วินาปิฯ รูปาวจรารูปาวจรํ อธิปติสมฺปนฺนเมว โหติฯ กามาวจรกุสเล เจตฺถ อารมฺมณาธิปติ สหชาตาธิปตีติ ทฺเวปิ อธิปตโย ลพฺภนฺติฯ รูปาวจรารูปาวจเรสุ อารมฺมณาธิปติ น ลพฺภติ, สหชาตาธิปติเยว ลพฺภติฯ ตตฺถ จิตฺตสฺส จิตฺตาธิปเตยฺยภาโว สมฺปยุตฺตธมฺมานํ วเสน วุตฺโตฯ ทฺวินฺนํ ปน จิตฺตานํ เอกโต อภาเวน สมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส จิตฺตาธิปติ นาม นตฺถิฯ ตถา ฉนฺทาทีนํ ฉนฺทาธิปติอาทโยฯ เกจิ ปน ‘สเจ จิตฺตวโต กุสลํ โหติ, มยฺหํ ภวิสฺสตีติ เอวํ ยํ จิตฺตํ ธุรํ กตฺวา เชฏฺฐกํ กตฺวา อปรํ กุสลจิตฺตํ อายูหิตํ, ตสฺส ตํ ปุริมจิตฺตํ จิตฺตาธิปติ นาม โหติ, ตโต อาคตตฺตา อิทํ จิตฺตาธิปเตยฺยํ นามา’ติ เอวํ อาคมนวเสนาปิ อธิปติํ นาม อิจฺฉนฺติฯ อยํ ปน นโย เนว ปาฬิยํ น อฏฺฐกถายํ ทิสฺสติฯ ตสฺมา วุตฺตนเยเนว อธิปติภาโว เวทิตพฺโพฯ อิเมสุ จ เอกูนวีสติยา มหานเยสุ ปุริเม สุทฺธิกนเย วุตฺตปริมาณาเนว จิตฺตานิ จ นวกา จ ปาฐวารา จ โหนฺติฯ ตสฺมา ญาณสมฺปยุตฺเตสุ วุตฺตปริมาณโต วีสติคุโณ จิตฺตนวกวารเภโท เวทิตพฺโพ, จตูสุ ญาณวิปฺปยุตฺเตสุ โสฬสคุโณติ, อยํ เตภูมกกุสเล ปกิณฺณกกถา นามาติฯ

เตภูมกกุสลํฯ

โลกุตฺตรกุสลวณฺณนา

[277] เอวํ ภวตฺตยสมฺปตฺตินิพฺพตฺตกํ กุสลํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สพฺพภวสมติกฺกมนาย โลกุตฺตรกุสลํ ทสฺเสตุํ ปุน กตเม ธมฺมา กุสลาติอาทิ อารทฺธํฯ