เยวาปนกวณฺณนา

เย วา ปน ตสฺมิํ สมเย อญฺเญปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา, อิเม ธมฺมา กุสลาติ ‘ผสฺโส โหติ…เป.… อวิกฺเขโป โหตี’ติ น เกวลํ ปทปฏิปาฏิยา อุทฺทิฏฺฐา อิเม ปโรปณฺณาสธมฺมา เอว, อถ โข ยสฺมิํ สมเย กามาวจรํ ติเหตุกํ โสมนสฺสสหคตํ ปฐมํ อสงฺขาริกํ มหาจิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ, ตสฺมิํ สมเย เย วา ปน อญฺเญปิ เตหิเยว ผสฺสาทีหิ สมฺปยุตฺตา หุตฺวา ปวตฺตมานา อตฺถิ, อตฺตโน อตฺตโน อนุรูปํ ปจฺจยํ ปฏิจฺจ สมุปฺปนฺนา รูปาภาเวน อรูปิโน, สภาวโต อุปลพฺภมานา ธมฺมา สพฺเพปิ อิเม ธมฺมา กุสลาฯ

เอตฺตาวตา จิตฺตงฺควเสน ปาฬิยํ อารุฬฺเห ปโรปณฺณาสธมฺเม ทีเปตฺวา เยวาปนกวเสน อปเรปิ นว ธมฺเม ธมฺมราชา ทีเปติฯ เตสุ เตสุ หิ สุตฺตปเทสุ ‘ฉนฺโท อธิโมกฺโข มนสิกาโร ตตฺรมชฺฌตฺตตา กรุณา มุทิตา กายทุจฺจริตวิรติ วจีทุจฺจริตวิรติ มิจฺฉาชีววิรตี’ติ อิเม นว ธมฺมา ปญฺญายนฺติฯ อิมสฺมิญฺจาปิ มหาจิตฺเต กตฺตุกมฺยตากุสลธมฺมจฺฉนฺโท อตฺถิ, จิตฺตงฺควเสน ปน ปาฬิยํ น อารุฬฺโหฯ โส อิธ เยวาปนกวเสน คหิโตฯ

อธิโมกฺโข อตฺถิ, มนสิกาโร อตฺถิ, ตตฺรมชฺฌตฺตตา อตฺถิฯ เมตฺตาปุพฺพภาโค อตฺถิ; โส อโทเส คหิเต คหิโต เอว โหติฯ กรุณาปุพฺพภาโค อตฺถิ, มุทิตาปุพฺพภาโค อตฺถิฯ อุเปกฺขาปุพฺพภาโค อตฺถิ; โส ปน ตตฺรมชฺฌตฺตตาย คหิตาย คหิโตว โหติฯ สมฺมาวาจา อตฺถิ, สมฺมากมฺมนฺโต อตฺถิฯ สมฺมาอาชีโว อตฺถิ; จิตฺตงฺควเสน ปน ปาฬิยํ น อารุฬฺโหฯ โสปิ อิธ เยวาปนกวเสน คหิโตฯ

อิเมสุ ปน นวสุ ฉนฺโท อธิโมกฺโข มนสิกาโร ตตฺรมชฺฌตฺตตาติ อิเม จตฺตาโรว เอกกฺขเณ ลพฺภนฺติ, เสสา นานากฺขเณฯ ยทา หิ อิมินา จิตฺเตน มิจฺฉาวาจํ ปชหติ, วิรติวเสน สมฺมาวาจํ ปูเรติ, ตทา ฉนฺทาทโย จตฺตาโร, สมฺมาวาจา จาติ อิเม ปญฺจ เอกกฺขเณ ลพฺภนฺติฯ ยทา มิจฺฉากมฺมนฺตํ ปชหติ, วิรติวเสน สมฺมากมฺมนฺตํ ปูเรติ…เป.… มิจฺฉาอาชีวํ ปชหติ, วิรติวเสน สมฺมาอาชีวํ ปูเรติ…เป.… ยทา กรุณาย ปริกมฺมํ กโรติ…เป.… ยทา มุทิตาย ปริกมฺมํ กโรติ, ตทา ฉนฺทาทโย จตฺตาโร, มุทิตาปุพฺพภาโค จาติ อิเม ปญฺจ เอกกฺขเณ ลพฺภนฺติฯ อิโต ปน มุญฺจิตฺวา, ทานํ เทนฺตสฺส สีลํ ปูเรนฺตสฺส โยเค กมฺมํ กโรนฺตสฺส จตฺตาริ อปณฺณกงฺคาเนว ลพฺภนฺติฯ

เอวเมเตสุ นวสุ เยวาปนกธมฺเมสุ ‘ฉนฺโท’ติ กตฺตุกมฺยตาเยตํ อธิวจนํฯ ตสฺมา โส กตฺตุกมฺยตาลกฺขโณ ฉนฺโท, อารมฺมณปริเยสนรโส, อารมฺมเณน อตฺถิกตาปจฺจุปฏฺฐาโน ฯ