เมนู

มุทิตาวิหารปติรูเปน ปหาโส วญฺเจตีติ ยุชฺชติฯ อุเปกฺขาวิหารปติรูเปน กุสเลสุ ธมฺเมสุ นิกฺขิตฺตฉนฺทตา วญฺเจตีติ ยุชฺชติฯ เอวํ อาคมปติรูปกอธิคมปติรูปกาทีนมฺปิ ตถา ตถา วญฺจนสภาโว ยุตฺติโต เวทิตพฺโพฯ เอวํ อาคมานุสาเรน ยุตฺติคเวสนา กาตพฺพาติฯ

ยุตฺติหารวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปทฏฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา

[22] ตตฺถ กตโม ปทฏฺฐาโน หาโรติอาทิ ปทฏฺฐานหารวิภงฺโคฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘อิทํ อิมสฺส ปทฏฺฐานํ, อิทํ อิมสฺส ปทฏฺฐาน’’นฺติ เตสํ เตสํ ธมฺมานํ ปทฏฺฐานภูตธมฺมวิภาวนลกฺขโณ ปทฏฺฐาโน หาโร, ตสฺมา ปวตฺติยา มูลภูตํ อวิชฺชํ อาทิํ กตฺวา สภาวธมฺมานํ ปทฏฺฐานํ อาสนฺนการณํ นิทฺธาเรนฺโต อวิชฺชาย สภาวํ นิทฺทิสติ ‘‘สพฺพธมฺมยาถาวอสมฺปฏิเวธลกฺขณา อวิชฺชา’’ติฯ ตสฺสตฺโถ – สพฺเพสํ ธมฺมานํ อวิปรีตสภาโว น สมฺปฏิวิชฺฌียติ เอเตนาติ สพฺพธมฺมยาถาวอสมฺปฏิเวโธฯ โส ลกฺขณํ เอติสฺสาติ สา ตถา วุตฺตาฯ เอเตน ธมฺมสภาวปฺปฏิจฺฉาทนลกฺขณา อวิชฺชาติ วุตฺตํ โหติฯ อถ วา สมฺมา ปฏิเวโธ สมฺปฏิเวโธฯ ตสฺส ปฏิปกฺโข อสมฺปฏิเวโธฯ กตฺถ ปน โส สมฺปฏิเวธสฺส ปฏิปกฺโขติ อาห – ‘‘สพฺพ…เป.… ลกฺขณา’’ติฯ ยสฺมา ปน อสุเภ สุภนฺติอาทิวิปลฺลาเส สติ ตตฺถ สมฺโมโห อุปรูปริ ชายติเยว น หายติ, ตสฺมา ‘‘ตสฺสา วิปลฺลาสา ปทฏฺฐาน’’นฺติ วุตฺตํฯ

ปิยรูปํ สาตรูปนฺติ ปิยายิตพฺพชาติยํ อิฏฺฐชาติยญฺจ ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ยํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชตี’’ติ (ที. นิ. 2.400; ม. นิ. 1.133; วิภ. 203) หิ วุตฺตํฯ อทินฺนาทานนฺติ อทินฺนาทานเจตนาฯ สา หิ เอกวารํ อุปฺปนฺนาปิ อนาทีนวทสฺสิตาย โลภสฺส อุปฺปตฺติการณํ โหตีติ ตสฺส ปทฏฺฐานํ วุตฺตํฯ โทสสฺส ปาณาติปาโต ปทฏฺฐานํ, โมหสฺส มิจฺฉาปฏิปทา ปทฏฺฐานนฺติ เอตฺถาปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ วณฺณสณฺฐานพฺยญฺชนคฺคหณลกฺขณาติ นิมิตฺตานุพฺยญฺชนคฺคหณลกฺขณาฯ สุขสญฺญาย ผสฺสสฺส อุปคมนลกฺขณตา ผสฺสปจฺจยตาว วุตฺตาฯ