14. อธิฏฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา

[46] ตตฺถ กตโม อธิฏฺฐาโน หาโรติ อธิฏฺฐานหารวิภงฺโคฯ ตตฺถ ตถา ธารยิตพฺพาติ เอกตฺตเวมตฺตตาสงฺขาตสามญฺญวิเสสมตฺตโต ธารยิตพฺพา, น ปน ตตฺถ กิญฺจิ วิกปฺเปตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ อวิกปฺเปตพฺพตาย การณํ นิทฺเทสวารวณฺณนายํ วุตฺตเมวฯ ตํ ตํ ผลํ มคฺคติ คเวสตีติ มคฺโค, ตทตฺถิเกหิ มคฺคียติ คเวสียตีติ วา มคฺโคฯ นิรติยฏฺเฐน นิรสฺสาทฏฺเฐน จ นิรโยฯ อุทฺธํ อนุคนฺตฺวา ติริยํ อญฺจิตาติ ติรจฺฉานาฯ ติรจฺฉานาว ติรจฺฉานโยนิฯ เปตตาย เปตฺติ, อิโต เปจฺจ คตภาโวติ อตฺโถฯ เปตฺติ เอว เปตฺติวิสโยฯ น สุรนฺติ น ภาสนฺติ น ทิพฺพนฺตีติ อสุราฯ อสุรา เอว อสุรโยนิฯ ทิพฺเพหิ รูปาทีหิ สุฏฺฐุ อคฺคาติ สคฺคาฯ มนสฺส อุสฺสนฺนตาย มนุสฺสาฯ วานํ วุจฺจติ ตณฺหา, ตํ ตตฺถ นตฺถีติ นิพฺพานํฯ นิรยํ คจฺฉตีติ นิรยคามีฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ อสุรโยนิโยติ อสุรโยนิยา หิโต, อสุรชาตินิพฺพตฺตนโกติ อตฺโถฯ สคฺคํ คเมตีติ สคฺคคามิโยฯ มนุสฺสคามีติ มนุสฺสโลกคามีฯ ปฏิสงฺขานิโรโธติ ปฏิสงฺขาย ปฏิปกฺขภาวนาย นิโรโธ, ปฏิปกฺเข วา ตถา อปฺปวตฺเต อุปฺปชฺชนารหสฺส ปฏิปกฺขวุตฺติยา อนุปฺปาโทฯ อปฺปฏิสงฺขานิโรโธติ สงฺขตธมฺมานํ สรสนิโรโธ, ขณิกนิโรโธติ อตฺโถฯ

[47] รูปนฺติ เอกตฺตตาฯ ภูตานํ อุปาทายาติ เวมตฺตตาฯ อุปาทารูปนฺติ เอกตฺตตาฯ จกฺขายตนํ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโรติ เวมตฺตตาฯ ตถา ภูตรูปนฺติ เอกตฺตตาฯ ปถวีธาตุ …เป.… วาโยธาตูติ เวมตฺตตาฯ ปถวีธาตูติ เอกตฺตตาฯ วีสติ อาการา เวมตฺตตาฯ อาโปธาตูติ เอกตฺตตาฯ ทฺวาทส อาการา เวมตฺตตาฯ เตโชธาตูติ เอกตฺตตาฯ จตฺตาโร อาการา เวมตฺตตาฯ วาโยธาตูติ เอกตฺตตาฯ ฉ อาการา เวมตฺตตาติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ทฺวีหิ อากาเรหิ ธาตุโย ปริคฺคณฺหาตี’’ติอาทิมาหฯ

ตตฺถ เกสาติ เกสา นาม อุปาทินฺนกสรีรฏฺฐกา กกฺขฬลกฺขณา อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก ปถวีธาตุโกฏฺฐาโสฯ โลมา นาม…เป.… มตฺถลุงฺคํ นาม สรีรฏฺฐกํ กกฺขฬลกฺขณํ อิมสฺมิํ สรีเร ปาฏิเยกฺโก โกฏฺฐาโสติ อยํ เวมตฺตตาฯ