9. ปริวตฺตนหารวิภงฺควณฺณนา

[35] ตตฺถ กตโม ปริวตฺตโน หาโรติ ปริวตฺตนหารวิภงฺโคฯ ตตฺถ ยสฺมา สํวณฺณิยมาเน สุตฺเต ยถานิทฺทิฏฺฐานํ กุสลากุสลธมฺมานํ ปฏิปกฺขภูเต อกุสลกุสลธมฺเม ปหาตพฺพภาวาทิวเสน นิทฺธารณํ ปฏิปกฺขโต ปริวตฺตนํ, ตสฺมา ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิ นิชฺชิณฺณา ภวตี’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ สมฺมา ปสตฺถา, สุนฺทรา ทิฏฺฐิ เอตสฺสาติ สมฺมาทิฏฺฐิ, ตสฺสฯ สา ปนสฺส สมฺมาทิฏฺฐิตา ปุพฺพภาคสมฺมาทิฏฺฐิยา วา โลกุตฺตรสมฺมาทิฏฺฐิยา วา เวทิตพฺพาฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ นิชฺชิณฺณา ภวตีติ ปุริมนเย วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺฐิยา ปหีนา โหติ, วิกฺขมฺภิตาติ อตฺโถฯ ปจฺฉิมนเย ปฐมมคฺคสมฺมาทิฏฺฐิยา ปหีนา สมุจฺฉินฺนาติ อตฺโถฯ

เย จสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยาติ มิจฺฉาภินิเวสเหตุ เย อริยานํ อทสฺสนกามตาทโย โลภาทโย ปาณาติปาตาทโย จ อเนเก ลามกฏฺเฐน ปาปกา อโกสลฺลสมฺภูตฏฺเฐน อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺเชยฺยุํฯ อิมสฺส อารทฺธวิปสฺสกสฺส อริยสฺส จฯ ธมฺมาติ สมถวิปสฺสนาธมฺมา, สตฺตตฺติํสโพธิปกฺขิยธมฺมา วา อนุปฺปนฺนา วา สมฺภวนฺติ อุปฺปนฺนา, ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉนฺติฯ สมฺมาสงฺกปฺปสฺสาติอาทีนมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อยํ ปน วิเสโส – สมฺมาวิมุตฺติอาทีนํ มิจฺฉาวิมุตฺติ อวิมุตฺตาว สมานา ‘‘วิมุตฺตา มย’’นฺติ เอวํสญฺญิโน อวิมุตฺติยํ วา วิมุตฺติสญฺญิโนฯ ตตฺรายํ วจนตฺโถ – มิจฺฉา ปาปิกา วิมุตฺติ วิโมกฺโข เอตสฺสาติ มิจฺฉาวิมุตฺติฯ อฏฺฐงฺคา จ มิจฺฉาวิมุตฺติ ยถาวุตฺเตนากาเรน มิจฺฉาภินิเวสวเสน จ ปวตฺตา อนฺตทฺวยลกฺขณาฯ สมฺมาวิมุตฺติ ปน ผลธมฺมา, มิจฺฉาทิฏฺฐิเก สมาเสวโต มิจฺฉาวิโมกฺโข วา มิจฺฉาวิมุตฺติฯ มิจฺฉาวิมุตฺติญาณทสฺสนํ ปน มิจฺฉาวิโมกฺเข มิจฺฉาทิฏฺฐิยา จ สารนฺติ คหณวเสน ปวตฺโต อกุสลจิตฺตุปฺปาโท อนฺตมโส ปาปํ กตฺวา ‘‘สุกตํ มยา’’ติ ปจฺจเวกฺขโต อุปฺปนฺนโมโห จฯ สมฺมาวิมุตฺติญาณทสฺสนสฺสาติ เอตฺถ เสกฺขานํ ปจฺจเวกฺขณญาณํ สมฺมาวิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ อธิปฺเปตํฯ ตญฺหิ อุตฺตริภาวนาปาริปูริยา สํวตฺตติฯ

[36] เอวํ สมฺมาทิฏฺฐิอาทิมุเขน มิจฺฉาทิฏฺฐิอาทิํ ทสฺเสตฺวา ปุน ปาณาติปาตอทินฺนาทานกาเมสุมิจฺฉาจาราทิโต เวรมณิยาทีหิ ปาณาติปาตาทีนํ ปริวตฺตนํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยสฺสา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ