ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

เนตฺติปฺปกรณ-อฏฺฐกถา

คนฺถารมฺภกถา

มหาการุณิกํ นาถํ, เญยฺยสาครปารคุํ;

วนฺเท นิปุณคมฺภีร-วิจิตฺรนยเทสนํฯ

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนา, เยน นิยฺยนฺติ โลกโต;

วนฺเท ตมุตฺตมํ ธมฺมํ, สมฺมาสมฺพุทฺธปูชิตํฯ

สีลาทิคุณสมฺปนฺโน, ฐิโต มคฺคผเลสุ โย;

วนฺเท อริยสงฺฆํ ตํ, ปุญฺญกฺเขตฺตํ อนุตฺตรํฯ

วนฺทนาชนิตํ ปุญฺญํ, อิติ ยํ รตนตฺตเย;

หตนฺตราโย สพฺพตฺถ, หุตฺวาหํ ตสฺส เตชสาฯ

ฐิติํ อากงฺขมาเนน, จิรํ สทฺธมฺมเนตฺติยา;

ธมฺมรกฺขิตนาเมน, เถเรน อภิยาจิโตฯ

ปทุมุตฺตรนาถสฺส, ปาทมูเล ปวตฺติตํ;

ปสฺสตา อภินีหารํ, สมฺปตฺตํ ยสฺส มตฺถกํฯ

สํขิตฺตํ วิภชนฺตานํ, เอโส อคฺโคติ ตาทินา;

ฐปิโต เอตทคฺคสฺมิํ, โย มหาสาวกุตฺตโมฯ

ฉฬภิญฺโญ วสิปฺปตฺโต, ปภินฺนปฏิสมฺภิโท;

มหากจฺจายโน เถโร, สมฺพุทฺเธน ปสํสิโตฯ

เตน ยา ภาสิตา เนตฺติ, สตฺถารา อนุโมทิตา;

สาสนสฺส สทายตฺตา, นวงฺคสฺสตฺถวณฺณนาฯ

ตสฺสา คมฺภีรญาเณหิ, โอคาเหตพฺพภาวโต;

กิญฺจาปิ ทุกฺกรา กาตุํ, อตฺถสํวณฺณนา มยาฯ

สห สํวณฺณนํ ยสฺมา, ธรเต สตฺถุสาสนํ;

ปุพฺพาจริยสีหานํ, ติฏฺฐเตว วินิจฺฉโยฯ

ตสฺมา ตมุปนิสฺสาย, โอคาเหตฺวาน ปญฺจปิ;

นิกาเย เปฏเกนาปิ, สํสนฺทิตฺวา ยถาพลํฯ

สุวิสุทฺธมสํกิณฺณํ, นิปุณตฺถวินิจฺฉยํ;

มหาวิหารวาสีนํ, สมยํ อวิโลมยํฯ

ปมาทเลขํ วชฺเชตฺวา, ปาฬิํ สมฺมา นิโยชยํ;

อุปเทสํ วิภาเวนฺโต, กริสฺสามตฺถวณฺณนํฯ

อิติ อตฺถํ อสงฺกิณฺณํ, เนตฺติปฺปกรณสฺส เม;

วิภชนฺตสฺส สกฺกจฺจํ, นิสามยถ สาธโวติฯ

ตตฺถ เกนฏฺเฐน เนตฺติ? สทฺธมฺมนยนฏฺเฐน เนตฺติฯ ยถา หิ ตณฺหา สตฺเต กามาทิภวํ นยตีติ ‘‘ภวเนตฺตี’’ติ วุจฺจติ, เอวมยมฺปิ เวเนยฺยสตฺเต อริยธมฺมํ นยตีติ สทฺธมฺมนยนฏฺเฐน ‘‘เนตฺตี’’ติ วุจฺจติฯ อถ วา นยนฺติ ตายาติ เนตฺติฯ เนตฺติปฺปกรเณน หิ กรณภูเตน ธมฺมกถิกา เวเนยฺยสตฺเต ทสฺสนมคฺคํ นยนฺติ สมฺปาเปนฺตีติ, นียนฺติ วา เอตฺถ เอตสฺมิํ ปกรเณ อธิฏฺฐานภูเต ปติฏฺฐาเปตฺวา เวเนยฺยา นิพฺพานํ สมฺปาปิยนฺตีติ เนตฺติฯ น หิ เนตฺติอุปเทสสนฺนิสฺสเยน วินา อวิปรีตสุตฺตตฺถาวโพโธ สมฺภวติฯ ตถา หิ วุตฺตํ – ‘‘ตสฺมา นิพฺพายิตุกาเมนา’’ติอาทิฯ สพฺพาปิ หิ สุตฺตสฺส อตฺถสํวณฺณนา เนตฺติอุปเทสายตฺตา, เนตฺติ จ สุตฺตปฺปภวา, สุตฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปภวนฺติฯ

สา ปนายํ เนตฺติ ปกรณปริจฺเฉทโต ติปฺปเภทา หารนยปฏฺฐานานํ วเสนฯ ปฐมญฺหิ หารวิจาโร, ตโต นยวิจาโร, ปจฺฉา ปฏฺฐานวิจาโรติฯ ปาฬิววตฺถานโต ปน สงฺคหวารวิภาควารวเสน ทุวิธาฯ สพฺพาปิ หิ เนตฺติ สงฺคหวาโร วิภาควาโรติ วารทฺวยเมว โหติฯ