เย เกจิ หิ ยตฺถ เยน ยโต วิปฺปมุตฺตา, เต ตตฺถ เตน ตโต วิสญฺญุตฺตา นาม โหนฺติฯ โลกา สุชฺฌนฺตีติ โลกมลํ โธวิตฺวา โลกา สุชฺฌนฺติฯ วิสุชฺฌนฺตีติ ตเทว อุปสคฺเคน วิเสสิตํฯ วุฏฺฐหนฺตีติ อุฏฺฐิตา โหนฺติฯ วิวฏฺฏนฺตีติ นิวฏฺฏนฺติฯ น สชฺชนฺตีติ น ลคฺคนฺติฯ น คยฺหนฺตีติ น คณฺหียนฺติฯ น พชฺฌนฺตีติ น พาธียนฺติฯ สมุจฺฉินฺทนฺตีติ อปฺปวตฺติํ กโรนฺติฯ ยถา จ โลกํ สมุจฺฉินฺนตฺตาติ, ตเถว ‘‘โลกา วิสุทฺธตฺตา’’ติอาทิ วุตฺตเมว โหติฯ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺตีติ นิโรเธนฺติฯ อปถาติอาทีนิ จตฺตาริ สพฺเพสุปิ โลกุตฺตเรสุ ยุชฺชนฺติฯ อปถาติ อมคฺคาฯ อคตีติ อปฺปติฏฺฐาฯ อวิสยาติ อนายตฺตาฯ อสาธารณาติ อสมานาฯ วมนฺตีติ อุคฺคิลนฺติฯ น ปจฺจาวมนฺตีติ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน วุตฺตํ, วนฺตํ ปุน น อทนฺตีติ อตฺโถฯ เอเตน วนฺตสฺส สุวนฺตภาโว วุตฺโต โหติฯ อนนฺตรทุกตฺตเยปิ เอเสว นโยฯ วิสีเนนฺตีติ วิกิรนฺติ วิมุจฺจนฺติ, น พนฺธนฺตีติ อตฺโถฯ น อุสฺสีเนนฺตีติ น วิกิรนฺติ น วิมุจฺจนฺติฯ ‘‘วิสิเนนฺตี’’ติ ‘‘น อุสฺสิเนนฺตี’’ติ รสฺสํ กตฺวา ปาโฐ สุนฺทโรฯ วิธูเปนฺตีติ นิพฺพาเปนฺติฯ น สํธูเปนฺตีติ น อุชฺชลนฺติฯ โลกํ สมติกฺกมฺม อภิภุยฺย ติฏฺฐนฺตีติ สพฺเพปิ โลกุตฺตรา ธมฺมา โลกํ สมฺมา อติกฺกมิตฺวา อภิภวิตฺวา จ ติฏฺฐนฺตีติ โลกุตฺตราฯ สพฺเพหิปิ อิเมหิ ยถาวุตฺเตหิ ปกาเรหิ โลกุตฺตรานํ โลกโต อุตฺตรภาโว อธิกภาโว จ วุตฺโต โหตีติฯ

โลกุตฺตรกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. พลกถา

พลกถาวณฺณนา

[44] อิทานิ โลกุตฺตรกถาย อนนฺตรํ กถิตาย โลกุตฺตรกถาวติยา สุตฺตนฺตปุพฺพงฺคมาย พลกถาย อปุพฺพตฺถานุวณฺณนาฯ ตตฺถ อาทิโต สุตฺตนฺตวเสน ปญฺจ พลานิ ทสฺเสตฺวา ตทญฺญานิปิ พลานิ ทสฺเสตุกาโม อปิจ อฏฺฐสฏฺฐิ พลานีติอาทิมาหฯ สพฺพานิปิ ตํตํปฏิปกฺเขหิ อกมฺปิยฏฺเฐน พลานิ นาม โหนฺติฯ หิริพลนฺติอาทีสุ ปาปโต หิรียนฺติ เอตายาติ หิรี, ลชฺชาเยตํ นามํฯ ปาปโต โอตฺตปฺปนฺติ เอเตนาติ โอตฺตปฺปํ, ปาปโต อุพฺเพคสฺเสตํ นามํฯ อชฺฌตฺตสมุฏฺฐานา หิรี, พหิทฺธาสมุฏฺฐานํ โอตฺตปฺปํฯ อตฺตาธิปติ หิรี, โลกาธิปติ โอตฺตปฺปํ ฯ ลชฺชาสภาวสณฺฐิตา หิรี, ภยสภาวสณฺฐิตํ โอตฺตปฺปํฯ สปฺปติสฺสวลกฺขณา หิรี, วชฺชภีรุกภยทสฺสาวิลกฺขณํ โอตฺตปฺปํฯ สา เอว หิรี อหิริเกน น กมฺปตีติ หิริพลํฯ ตเทว โอตฺตปฺปํ อโนตฺตปฺเปน น กมฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํฯ อปฺปฏิสงฺขาเนน น กมฺปตีติ ปฏิสงฺขานพลํฯ อุปปริกฺขณปญฺญาเยตํ นามํฯ วีริยสีเสน สตฺต โพชฺฌงฺเค ภาเวนฺตสฺส อุปฺปนฺนพลํ ภาวนาพลํฯ ตถาปวตฺตานํ จตุนฺนํ ขนฺธานเมตํ นามํฯ ปริสุทฺธานิ สีลาทีนิ อนวชฺชพลํฯ จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนิ สงฺคหพลํฯ สงฺคเห พลนฺติปิ ปาโฐฯ ทุกฺขมานํ อธิวาสนํ ขนฺติพลํฯ ธมฺมกถาย ปเรสํ โตสนํ ปญฺญตฺติพลํฯ อธิตสฺส อตฺถสฺส อธิคมาปนํ นิชฺฌตฺติพลํฯ กุสเลสุ พหุภาโว อิสฺสริยพลํฯ กุสเลสุ ยถารุจิ ปติฏฺฐานํ อธิฏฺฐานพลํฯ หิริพลาทีนํ อตฺโถ มาติกาปเทสุ พฺยญฺชนวเสน วิเสสโต ยุชฺชมานํ คเหตฺวา วุตฺโตฯ สมถพลํ วิปสฺสนาพลนฺติ พลปฺปตฺตา สมถวิปสฺสนา เอวฯ

มาติกานิทฺเทเส อสฺสทฺธิเย น กมฺปตีติ สทฺธาพลนฺติ มูลพลฏฺฐํ วตฺวา ตเมว อปเรหิ นวหิ ปริยาเยหิ วิเสเสตฺวา ทสฺเสสิฯ โย หิ ธมฺโม อกมฺปิโย พลปฺปตฺโต โหติ, โส สหชาเต อุปตฺถมฺเภติ, อตฺตโน ปฏิปกฺเข กิเลเส ปริยาทิยติ, ปฏิเวธสฺส อาทิภูตํ สีลํ ทิฏฺฐิญฺจ วิโสเธติ, จิตฺตํ อารมฺมเณ ปติฏฺฐาเปติ, จิตฺตํ ปภสฺสรํ กโรนฺโต โวทาเปติ, วสิํ ปาเปนฺโต วิเสสํ อธิคมาเปติ, ตโต อุตฺตริํ ปาเปนฺโต อุตฺตริปฏิเวธํ กาเรติ, กเมน อริยมคฺคํ ปาเปตฺวา สจฺจาภิสมยํ กาเรติ, ผลปฺปตฺติยา นิโรเธ ปติฏฺฐาเปติฯ ตสฺมา นวธา พลฏฺโฐ วิเสสิโตฯ เอส นโย วีริยพลาทีสุ จตูสุฯ

กามจฺฉนฺทํ หิรียตีติ เนกฺขมฺมยุตฺโต โยคี เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทโต หิรียติฯ โอตฺตปฺเปปิ เอเสว นโยฯ เอเตหิ สพฺพากุสเลหิปิ หิรียนา โอตฺตปฺปนา วุตฺตาเยว โหนฺติฯ พฺยาปาทนฺติอาทีนมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ปฏิสงฺขาตีติ อสมฺโมหวเสน อาทีนวโต อุปปริกฺขติฯ ภาเวตีติ วฑฺเฒติฯ วชฺชนฺติ ราคาทิวชฺชํฯ สงฺคณฺหาตีติ พนฺธติฯ ขมตีติ ตสฺส โยคิสฺส ขมติ รุจฺจติฯ ปญฺญาเปตีติ โตเสติฯ นิชฺฌาเปตีติ จินฺตาเปติฯ