[233] อิทานิ วิโมกฺขสฺส ปจฺจยภูตํ ติเหตุกปฏิสนฺธิํ ทสฺเสตฺวา เตเนว สมฺพนฺเธน ทุเหตุกปฏิสนฺธิวิเสสญฺจ ทสฺเสตุกาโม คติสมฺปตฺติยา ญาณวิปฺปยุตฺเตติอาทิมาหฯ กุสลกมฺมสฺส ชวนกฺขเณติ อตีตชาติยา อิธ ปฏิสนฺธิชนกสฺส ทุเหตุกกุสลกมฺมสฺส วุตฺตนเยเนว ชวนกฺขเณฯ ทฺเว เหตูติ ญาณวิปฺปยุตฺตตฺตา อโลโภ กุสลเหตุ อโทโส กุสลเหตุฯ ทฺเว อพฺยากตเหตูปิ อโลภาโทสาเยวฯ

จตฺตาริ อินฺทฺริยานีติ ปญฺญินฺทฺริยวชฺชานิ สทฺธินฺทฺริยาทีนิ จตฺตาริฯ ทฺวาทส ธมฺมาติ ปญฺญินฺทฺริยสฺส อโมหเหตุสฺส จ ปริหีนตฺตา ทฺวาทสฯ เตสํ ทฺวินฺนํเยว ปริหีนตฺตา ฉพฺพีสติฯ ฉนฺนํ เหตูนนฺติ ทฺวินฺนํ กุสลเหตูนํ, ทฺวินฺนํ อกุสลเหตูนํ, ทฺวินฺนํ วิปากเหตูนนฺติ เอวํ ฉนฺนํ เหตูนํฯ รูปารูปาวจรา ปเนตฺถ เอกนฺตติเหตุกตฺตา น คหิตาฯ เสสํ ปฐมวาเร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อิมสฺมิํ วาเร ทุเหตุกปฏิสนฺธิยา ทุเหตุกกมฺมสฺเสว วุตฺตตฺตา ติเหตุกกมฺเมน ทุเหตุกปฏิสนฺธิ น โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ ตสฺมา ยํ ธมฺมสงฺคหฏฺฐกถายํ (ธ. ส. อฏฺฐ. 498) ติปิฏกมหาธมฺมรกฺขิตตฺเถรวาเท ‘‘ติเหตุกกมฺเมน ปฏิสนฺธิ ติเหตุกาว โหติ, ทุเหตุกาเหตุกา น โหติฯ ทุเหตุกกมฺเมน ทุเหตุกาเหตุกา โหติ, ติเหตุกา น โหตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ อิมาย ปาฬิยา สเมติฯ ยํ ปน ติปิฏกจูฬนาคตฺเถรสฺส จ โมรวาปิวาสิมหาทตฺตตฺเถรสฺส จ วาเทสุ ‘‘ติเหตุกกมฺเมน ปฏิสนฺธิ ติเหตุกาปิ โหติ ทุเหตุกาปิ, อเหตุกา น โหติฯ ทุเหตุกกมฺเมน ทุเหตุกาปิ โหติ อเหตุกาปิ, ติเหตุกา น โหตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ อิมาย ปาฬิยา วิรุทฺธํ วิย ทิสฺสติฯ อิมิสฺสา กถาย เหตุอธิการตฺตา อเหตุกปฏิสนฺธิ น วุตฺตาติฯ

คติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. กมฺมกถาวณฺณนา

กมฺมกถาวณฺณนา

[234] อิทานิ ตสฺสา เหตุสมฺปตฺติยา ปจฺจยภูตํ กมฺมํ ทสฺเสนฺเตน กถิตาย กมฺมกถาย อปุพฺพตฺถานุวณฺณนาฯ