เอเตหิ ติกฺขวิปสฺสนากฺขเณ ตทงฺคนิโรโธ, มคฺคกฺขเณ สมุจฺเฉทนิโรโธ วุตฺโต โหติฯ ญาณุปฺปาเทนาติ ติกฺขวิปสฺสนาญาณสฺส วา มคฺคญาณสฺส วา อุปฺปาเทนฯ นิโรธุปฏฺฐาเนนาติ วิปสฺสนากฺขเณ ปจฺจกฺขโต ขยนิโรธสฺส อนุสฺสววเสน นิโรธสงฺขาตสฺส นิพฺพานสฺส อุปฏฺฐาเนน, มคฺคกฺขเณ ปจฺจกฺขโต จ นิพฺพานสฺส อุปฏฺฐาเนนฯ เอเตหิ วิสยวิสยินิยโมว กโต โหติ, ตทงฺคสมุจฺเฉทนิโรโธ จ วุตฺโต โหติฯ

[182] ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสีปทนิทฺเทเส รูปํ ปริจฺจชตีติ อาทีนวทสฺสเนน นิรเปกฺขตาย รูปกฺขนฺธํ ปริจฺจชติฯ ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺโคติ ปริจฺจาคฏฺเฐน ปฏินิสฺสคฺโคติ วุตฺตํ โหติฯ เอเตน ปฏินิสฺสคฺคปทสฺส ปริจฺจาคฏฺโฐ วุตฺโต, ตสฺมา กิเลสานํ ปชหนนฺติ อตฺโถฯ เอตฺถ จ วุฏฺฐานคามินี วิปสฺสนา กิเลเส ตทงฺควเสน ปริจฺจชติ, มคฺโค สมุจฺเฉทวเสนฯ รูปนิโรเธ นิพฺพาเน จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ วุฏฺฐานคามินี ตํนินฺนตาย ปกฺขนฺทติ, มคฺโค อารมฺมณกรเณนฯ ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโคติ ปกฺขนฺทนฏฺเฐน ปฏินิสฺสคฺโคติ วุตฺตํ โหติฯ เอเตน ปฏินิสฺสคฺคปทสฺส ปกฺขนฺทนฏฺโฐ วุตฺโต, ตสฺมา จิตฺตสฺส นิพฺพาเน วิสฺสชฺชนนฺติ อตฺโถฯ จตฺตาริ สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ จตุตฺถจตุกฺกวเสน เวทิตพฺพานิฯ อิมสฺมิํ จตุกฺเก ชรามรเณ วตฺตพฺพํเหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ สติปฏฺฐาเนสุ จ ‘‘กาเย กายานุปสฺสนา, จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนา’’ติ กายจิตฺตานํ เอกตฺตโวหารวเสน เอกวจนนิทฺเทโส กโตฯ ‘‘เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา, ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา’’ติ เวทนาธมฺมานํ นานตฺตโวหารวเสน พหุวจนนิทฺเทโส กโตติ เวทิตพฺโพติฯ

จตุตฺถจตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิตา จ สโตการิญาณนิทฺเทสวณฺณนาฯ

6. ญาณราสิฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา