เมนู

โอกาสกโต ผรตีติ อาโลกกสิณวเสน เตโชกสิณวเสน โอทาตกสิณวเสน วา โอภาโสติ ผรติฯ นีลาทีนํ ปญฺจนฺนํ ปภสฺสรกสิณานํเยว คหิตตฺตา ปถวีอาโปวาโยกสิณวเสน อตฺตาภินิเวโส น โหตีติ คเหตพฺพํฯ

วิปุลํ โอกาสนฺติ ขลมณฺฑลมตฺตาทิวเสน มหนฺตํ ฐานํฯ อนนฺตวาติ วุทฺธอนนฺตวาฯ อปริยนฺโตติ วุทฺธอปริยนฺโตฯ อนนฺตสญฺญีติ อนนฺโตติสญฺญีฯ ตํ ชีวนฺติ โส ชีโวฯ ลิงฺควิปลฺลาโส กโตฯ ชีโวติ จ อตฺตา เอวฯ รูปาทีนิ ปญฺจปิ ปริวฏุมฏฺเฐน สรีรํฯ ชีวํ น สรีรนฺติ อตฺตสงฺขาโต ชีโว รูปสงฺขาตํ สรีรํ น โหติฯ เอส นโย เวทนาทีสุฯ ตถาคโตติ สตฺโตฯ อรหนฺติ เอเกฯ ปรํ มรณาติ มรณโต อุทฺธํ, ปรโลเกติ อตฺโถฯ รูปํ อิเธว มรณธมฺมนฺติ อตฺตโน ปากฏกฺขนฺธสีเสน ปญฺจกฺขนฺธคฺคหณํ, ตํ อิมสฺมิํเยว โลเก นสฺสนปกติกนฺติ อตฺโถฯ เสสกฺขนฺเธสุปิ เอเสว นโยฯ กายสฺส เภทาติ ขนฺธปญฺจกสงฺขาตสฺส กายสฺส เภทโต ปรํฯ อิมินา วจเนน ‘‘ปรํ มรณา’’ติ เอตสฺส อุทฺเทสสฺส อตฺโถ วุตฺโตฯ โหติปีติอาทีสุ โหตีติ มูลปทํฯ จตูสุปิ อปิ-สทฺโท สมุจฺจยตฺโถฯ ติฏฺฐตีติ สสฺสตตฺตา ติฏฺฐติ, น จวตีติ อตฺโถฯ ‘‘โหตี’’ติ ปทสฺส วา อตฺถวิเสสนตฺถํ ‘‘ติฏฺฐตี’’ติ ปทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อุปฺปชฺชตีติ อณฺฑชชลาพุชโยนิปเวสวเสน อุปฺปชฺชติ นาม, นิพฺพตฺตตีติ สํเสทชโอปปาติกโยนิปเวสวเสน นิพฺพตฺตติ นามาติ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพาฯ อุจฺฉิชฺชตีติ ปพนฺธาภาววเสนฯ วินสฺสตีติ ภงฺควเสนฯ น โหติ ปรํ มรณาติ ปุริมปทานํ อตฺถวิวรณํ, จุติโต อุทฺธํ น วิชฺชตีติ อตฺโถฯ โหติ จ น จ โหตีติ เอกจฺจสสฺสติกานํ ทิฏฺฐิ, เอเกน ปริยาเยน โหติ, เอเกน ปริยาเยน น โหตีติ อตฺโถฯ ชีวภาเวน โหติ, ปุพฺพชีวสฺส อภาเวน น โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ เนว โหติ น น โหตีติ อมราวิกฺเขปิกานํ ทิฏฺฐิ, โหตีติ จ เนว โหติ, น โหตีติ จ น โหตีติ อตฺโถฯ อนุวาทภยา มุสาวาทภยา จ มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา จ ปุพฺพวุตฺตนยสฺส ปฏิกฺเขปมตฺตํ กโรติฯ อิเมหิ ปญฺญาสาย อากาเรหีติ ยถาวุตฺตานํ ทสนฺนํ ปญฺจกานํ วเสน ปญฺญาสาย อากาเรหีติฯ

อนฺตคฺคาหิกาทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[141] ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐีสุ สสฺสตํ วทนฺตีติ สสฺสตวาทาฯ อถ วา วทนฺติ เอเตนาติ วาโท, ทิฏฺฐิคตสฺเสตํ อธิวจนํฯ สสฺสตนฺติ วาโทปิ สสฺสตโยเคน สสฺสโต, สสฺสโต วาโท เอเตสนฺติ สสฺสตวาทาฯ ตถา เอกจฺจํ สสฺสตนฺติ วาโท เอกจฺจสสฺสโต, โส เอเตสํ อตฺถีติ เอกจฺจสสฺสติกาฯ ตถา อนฺตวา, อนนฺตวา, อนฺตวา จ อนนฺตวา จ, เนวนฺตวา นานนฺตวาติ ปวตฺโต วาโท อนฺตานนฺโต, โส เอเตสํ อตฺถีติ อนฺตานนฺติกาฯ น มรตีติ อมราฯ กา สา? ‘‘เอวมฺปิ เม โน’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.62-63) นเยน ปริยนฺตรหิตสฺส ทิฏฺฐิคติกสฺส ทิฏฺฐิ เจว วาจา จฯ วิวิโธ เขโป วิกฺเขโป, อมราย ทิฏฺฐิยา, วาจาย วา วิกฺเขโป อมราวิกฺเขโป, โส เอเตสํ อตฺถีติ อมราวิกฺเขปิกาฯ อปโร นโย – อมรา นาม มจฺฉชาติ , สา อุมฺมุชฺชนนิมุชฺชนาทิวเสน อุทเก สนฺธาวมานา คเหตุํ น สกฺกา โหติ, เอวเมวํ อยมฺปิ วาโท อิโต จิโต จ สนฺธาวติ, คาหํ น อุปคจฺฉตีติ อมราวิกฺเขโปติ วุจฺจติ, โส เอเตสํ อตฺถีติ อมราวิกฺเขปิกาฯ อธิจฺจสมุปฺปนฺโนติ อการณสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จาติ ทสฺสนํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ, ตํ เอเตสํ อตฺถีติ อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา

ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อปรนฺตานุทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[142] สญฺญิํ วทนฺตีติ สญฺญีวาทาฯ อสญฺญิํ วทนฺตีติ อสญฺญีวาทาฯ เนวสญฺญีนาสญฺญิํ วทนฺตีติ เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทาฯ อถ วา สญฺญีติ ปวตฺโต วาโท สญฺญีวาโท, โส เยสํ อตฺถีติ เต สญฺญีวาทา, ตถา อสญฺญีวาทา, เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา จฯ อุจฺเฉทํ วทนฺตีติ อุจฺเฉทวาทาฯ ทิฏฺฐธมฺโมติ ปจฺจกฺขธมฺโม, ตตฺถ ตตฺถ ปฏิลทฺธอตฺตภาวสฺเสตํ อธิวจนํฯ ทิฏฺฐธมฺเม นิพฺพานํ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ, อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว ทุกฺขวูปสโมติ อตฺโถ, ตํ วทนฺตีติ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทาฯ อิมสฺมิํ ปนตฺเถ วิตฺถาริยมาเน สาฏฺฐกถํ สกลํ พฺรหฺมชาลสุตฺตํ วตฺตพฺพํ โหติฯ เอวญฺจ สติ อติปปญฺโจ โหตีติ น วิตฺถาริโตฯ ตทตฺถิเกหิ ตํ อเปกฺขิตฺวา คเหตพฺโพฯ

อปรนฺตานุทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10-12. สญฺโญชนิกาทิทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา