ยทิ นิมฺมิตา พหุกา โหนฺติ, ‘‘นิมฺมิโต’’ติอาทิ กสฺมา เอกวจนํ กตนฺติ เจ? นิมฺมิเตสุปิ เอเกกสฺส นานาอิริยาปถภาวทสฺสนตฺถํฯ พหุวจเนน หิ วุตฺเต สพฺเพปิ นิมฺมิตา สกิํ เอเกกอิริยาปถิกา วิย โหนฺติฯ เอกวจเนน ปน วุตฺเต นิมฺมิเตสุ เอเกโก นานาอิริยาปถิโกติ ญายติฯ ตสฺมา เอกวจนนิทฺเทโส กโตฯ จูฬปนฺถกตฺเถโรปิ ตาว นานาอิริยาปถิกภิกฺขูนํ สหสฺสํ มาเปสิ, กิํ ปน ภควา ยมกปาฏิหีเร พหู นิมฺมิเต น กริสฺสติฯ จูฬปนฺถกตฺเถรํ มุญฺจิตฺวา อญฺเญสํ สาวกานํ เอกาวชฺชเนน นานาอิริยปถิกานํ นานารูปานญฺจ นิมฺมานํ น อิชฺฌติฯ อนิยเมตฺวา หิ นิมฺมิตา อิทฺธิมตา สทิสาว โหนฺติฯ ฐานนิสชฺชาทีสุ วา ภาสิตตุณฺหีภาวาทีสุ วา ยํ ยํ อิทฺธิมา กโรติ, ตํ ตเทว กโรนฺติ, วิสทิสกรณํ นานากิริยากรณญฺจ ‘‘เอตฺตกา อีทิสา โหนฺตุ, เอตฺตกา อิมํ นาม กโรนฺตู’’ติ วิสุํ วิสุํ อาวชฺชิตฺวา อธิฏฺฐาเนน อิชฺฌติฯ ตถาคตสฺส ปน เอกาวชฺชนาธิฏฺฐาเนเนว นานปฺปการนิมฺมานํ อิชฺฌติฯ เอวเมว อคฺคิกฺขนฺธอุทกธารานิมฺมาเน จ นานาวณฺณนิมฺมาเน จ เวทิตพฺพํฯ ตตฺถ ภควา จงฺกมตีติ อากาเส วา ปถวิยํ วา จงฺกมติฯ นิมฺมิโตติ อิทฺธิยา มาปิตพุทฺธรูปํฯ ติฏฺฐติ วาติอาทีนิปิ อากาเส วา ปถวิยํ วาฯ กปฺเปตีติ กโรติฯ ภควา ติฏฺฐตีติอาทีสุปิ เอเสว นโยติฯ

ยมกปาฏิหีรญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

71. มหากรุณาญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[117] มหากรุณาญาณนิทฺเทเส พหุเกหิ อากาเรหีติ อิทานิ วุจฺจมาเนหิ เอกูนนวุติยา ปกาเรหิฯ ปสฺสนฺตานนฺติ ญาณจกฺขุนา จ พุทฺธจกฺขุนา จ โอโลเกนฺตานํฯ โอกฺกมตีติ โอตรติ ปวิสติฯ อาทิตฺโตติ ทุกฺขลกฺขณวเสน ปีฬาโยคโต สนฺตาปนฏฺเฐน อาทีปิโตฯ ‘‘ยทนิจฺจํ, ตํ ทุกฺข’’นฺติ (สํ. นิ. 3.15) วุตฺตตฺตา สพฺพสงฺขตสฺส เจว ทุกฺขลกฺขณวเสน ปีฬิตตฺตา ทุกฺขสฺส จ กรุณาย มูลภูตตฺตา ปฐมํ ทุกฺขลกฺขณวเสน ‘‘อาทิตฺโต’’ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ราคาทีหิ อาทิตฺตตํ ปน อุปริ วกฺขติฯ อถ วา อาทิตฺโตติ ราคาทีหิเยว อาทิตฺโตฯ