เมนู

ปญฺจญาณปกิณฺณกํ

อิเมสุ ปญฺจสุ ญาเณสุ อิทฺธิวิธญาณํ ปริตฺตมหคฺคตอตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนอชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณวเสน สตฺตสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ โสตธาตุวิสุทฺธิญาณํ ปริตฺตปจฺจุปฺปนฺนอชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณวเสน จตูสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ เจโตปริยญาณํ ปริตฺตมหคฺคตอปฺปมาณมคฺคอตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนพหิทฺธารมฺมณวเสน อฏฺฐสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณํ

ปริตฺตมหคฺคตอปฺปมาณมคฺคอตีตอชฺฌตฺตพหิทฺธานวตฺตพฺพารมฺมณวเสน อฏฺฐสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ ทิพฺพจกฺขุญาณํ ปริตฺตปจฺจุปฺปนฺนอชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณวเสน จตูสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ ยถากมฺมูปคญาณํ ปริตฺตมหคฺคตอตีตอชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณวเสน ปญฺจสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตติฯ อนาคตํสญาณํ ปริตฺตมหคฺคตอปฺปมาณมคฺคอนาคตอชฺฌตฺตพหิทฺธานวตฺตพฺพารมฺมณวเสน อฏฺฐสุ อารมฺมเณสุ ปวตฺตตีติฯ

ปญฺจญาณปกิณฺณกํ นิฏฺฐิตํฯ

55. อาสวกฺขยญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[107] อาสวกฺขยญาณนิทฺเทเส อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยาทีนิ วุตฺตตฺถานิฯ กติ ฐานานิ คจฺฉตีติ เอเกกสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานนิยมนตฺถํ ปุจฺฉาฯ เอกํ ฐานํ คจฺฉตีติ เอกสฺมิํ ฐาเน อุปฺปชฺชตีติ วุตฺตํ โหติฯ อุปฺปตฺติโอกาสฏฺฐานญฺหิ ติฏฺฐติ เอตฺถาติ ฐานนฺติ วุจฺจติฯ ฉ ฐานานีติ ฉ มคฺคผลกฺขเณฯ อินฺทฺริยานํ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยาทีสุ ตีสุ เอเกกเมว อธิกํ โหตีติ ทสฺสนตฺถํ สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺขปริวารํ โหตีติอาทิ วุตฺตํฯ ยถา ‘‘สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขฏฺโฐ’’ติอาทีสุ (ปฏิ. ม. 1.12) อธิโมกฺขาทโย สทฺธินฺทฺริยาทีนํ กิจฺจวเสน วุตฺตา, เอวมิธาปิ ‘‘อธิโมกฺขปริวารํ โหตี’’ติ สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺขตฺเถน ปริวารํ โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ปริวารนฺติ จ ลิงฺควิปลฺลาโส กโตฯ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยเมว ปชานนสภาวทสฺสนตฺถํ วิสุํ กตฺวา วุตฺตํฯ อภิธมฺเมปิ (วิภ. 219) หิ ปญฺญาย กิจฺจวิเสสทสฺสนตฺถํ มคฺคกฺขเณ จ ผลกฺขเณ จ เอกาว ปญฺญา อฏฺฐธา วิภตฺตาฯ อภิสนฺทนปริวารนฺติ นฺหานิยจุณฺณานํ อุทกํ วิย จิตฺตเจตสิกานํ สิเนหนกิจฺเจน ปริวารํ โหติฯ อิทํ โสมนสฺสสมฺปยุตฺตมคฺควเสเนว วุตฺตํฯ อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตมคฺเค ปน โสมนสฺสินฺทฺริยฏฺฐาเน อุเปกฺขินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํฯ ตํ ปน สมฺปยุตฺตานํ นาติอุปพฺรูหนปริวารนฺติ คเหตพฺพํฯ ปวตฺตสนฺตตาธิปเตยฺยปริวารนฺติ ปวตฺตา สนฺตติ ปวตฺตสนฺตติ, วตฺตมานสนฺตานนฺติ อตฺโถฯ อธิปติภาโว อาธิปเตยฺยํ, ปวตฺตสนฺตติยา อาธิปเตยฺยํ ปวตฺตสนฺตตาธิปเตยฺยํฯ วตฺตมานชีวิตินฺทฺริยสฺส อุปริปวตฺติยา จ ปจฺจยตฺตา ปุพฺพาปรวเสน ปวตฺตสนฺตติยา อธิปติภาเวน อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยสฺส ปริวารํ โหติฯ