อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานนฺติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว อนิพฺพตฺตปุพฺพานํ โกสลฺลสมฺภูตานํ ธมฺมานํฯ อุปฺปาทายาติ อุปฺปาทนตฺถายฯ อุปฺปนฺนานนฺติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว นิพฺพตฺตานํฯ ฐิติยาติ ฐิตตฺถายฯ อสมฺโมสายาติ อวินาสตฺถายฯ ภิยฺโยภาวายาติ ปุนปฺปุนภาวายฯ เวปุลฺลายาติ วิปุลภาวายฯ ภาวนายาติ วฑฺฒิยาฯ ปาริปูริยาติ ปริปูรณตฺถายฯ

อิทานิ อกุสเลสุ กามจฺฉนฺทํ, กุสเลสุ เนกฺขมฺมํ วิเสเสตฺวา ทสฺเสตุํ อนุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺสาติอาทิมาหฯ ตตฺถ กามจฺฉนฺโทติ สมาธิปฏิปกฺโข กามราโคฯ เนกฺขมฺมนฺติ ปฐมชฺฌานสมาธิ, ปฐมชฺฌานํ วา, สพฺเพ เอว วา กุสลา ธมฺมา เนกฺขมฺมํฯ

อิทานิ สพฺพกิเลสานํ สพฺพกิเลสปฏิปกฺขสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส จ วเสน โยเชตฺวา ทสฺเสตุํ อนุปฺปนฺนานํ สพฺพกิเลสานนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติยาติอาทีสุ อุปฺปาทกฺขเณ อุปฺปนฺนสฺส อรหตฺตมคฺคสฺส ฐิติกฺขณภงฺคกฺขณวเสน ‘‘ฐิติยา’’ติอาทิโยชนา เวทิตพฺพาฯ วิภงฺคฏฺฐกถายมฺปิ ‘‘ยา จสฺส ปวตฺติ, อยเมว ฐิติ นามา’’ติ (วิภ. อฏฺฐ. 406) วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘อรหตฺตมคฺคสฺส ปุพฺพภาคมคฺโค ทฏฺฐพฺโพ’’ติ วทนฺติฯ

วีริยารมฺภญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

39. อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[90] อตฺถสนฺทสฺสนญาณนิทฺเทเส ปญฺจกฺขนฺธาติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนวฯ ปกาเสตีติ ปากฏํ กโรติ, โสตูนํ ญาณจกฺขุนา ทสฺสนํ สมฺปาเทตีติ อตฺโถฯ นานาธมฺมาติ โลกิยโลกุตฺตรา สพฺพธมฺมา วุตฺตาฯ กสฺมา ปกาสนานิทฺเทเส โลกิยา เอว วุตฺตาติ เจ? อนิจฺจาทิวเสน ปกาสนาย อารทฺธตฺตาฯ โลกุตฺตรานญฺจ อสมฺมสนูปคตฺตา โลกุตฺตรา น วุตฺตาฯ นานาธมฺมนิทฺเทเสน ปน อตฺถสนฺทสฺสนนิทฺเทเสน จ เตสํ สงฺคหิตตฺตา ยถา เต ปกาเสตพฺพา, ตถา ปกาสนา ปกาสนาเยวฯ ปชหนฺโตติ โสตารํ ปชหาเปนฺโตติ อตฺโถฯ สนฺทสฺเสตีติ โสตูนํ สมฺมา ทสฺเสติฯ