ตตฺถ อุปาทียเต ‘‘อหํ มมา’’ติ ภุสํ คณฺหียตีติ อุปาทิ, ขนฺธปญฺจกสฺเสตํ อธิวจนํฯ อุปาทิเยว เสโส อวสิฏฺโฐติ อุปาทิเสโส, สห อุปาทิเสเสน วตฺตตีติ สอุปาทิเสสาฯ นตฺเถตฺถ อุปาทิเสโสติ อนุปาทิเสสาฯ สอุปาทิเสสา ปฐมํ วุตฺตาฯ อยํ ปน อนุปาทิเสสาฯ ตาย อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยาฯ จกฺขุปวตฺตนฺติ จกฺขุปวตฺติ จกฺขุสมุทาจาโรฯ ปริยาทิยตีติ เขปียติ มทฺทียตีติฯ เอส นโย เสเสสุฯ

ปรินิพฺพานญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

36. สมสีสฏฺฐญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[87] สมสีสฏฺฐญาณนิทฺเทเส ปญฺจกฺขนฺธาติอาทีหิ ทสหิ ราสีหิ สพฺพธมฺมสงฺคโห เวทิตพฺโพฯ น หิ เอเกกสฺส วเสน อายตนธาตุราสิวชฺเชหิ เสเสหิ อฏฺฐหิ ราสีหิ วิสุํ วิสุํ สพฺพธมฺโม สงฺคยฺหตีติฯ ยสฺมา ปน โลกุตฺตรธมฺมา เหตุสมุจฺเฉเทน สมุจฺฉินฺทิตพฺพา น โหนฺติ, ตสฺมา สพฺพธมฺมสทฺเทน สงฺคหิตาปิ โลกุตฺตรธมฺมา สมุจฺเฉทวเสน สมฺภวโต อิธ น คเหตพฺพา, เหตุสมุจฺเฉเทน สมุจฺฉินฺทิตพฺพา เอว เตภูมกธมฺมา คเหตพฺพาฯ สมฺมา สมุจฺฉินฺทตีติ ยถาโยคํ วิกฺขมฺภนตทงฺคสมุจฺเฉทปหานวเสน ปริยุฏฺฐานํ อนุสยญฺจ นิโรเธนฺโต สมฺมา สมุจฺฉินฺทติฯ เอวํ ปุคฺคลาธิฏฺฐานาย เทสนาย สมฺมา สมุจฺเฉโท นิทฺทิฏฺโฐฯ นิโรเธตีติ อนุปฺปาทนิโรเธน นิโรเธติฯ อิมินา สมุจฺเฉทตฺโถ วุตฺโตฯ น อุปฏฺฐาตีติ เอวํ นิโรเธ กเต โส โส ธมฺโม ปุน น อุปติฏฺฐติ, น อุปฺปชฺชตีติ อตฺโถฯ อิมินา นิโรธตฺโถ วุตฺโตฯ เอวํ อนุปฏฺฐหนธมฺมวเสน อนุปฏฺฐานภาโว นิทฺทิฏฺโฐฯ สมนฺติ กามจฺฉนฺทาทีนํ สมิตตฺตา สมํฯ ตานิ ปน เนกฺขมฺมาทีนิ สตฺต, รูปารูปชฺฌานานิ อฏฺฐ, มหาวิปสฺสนา อฏฺฐารส, อริยมคฺคา จตฺตาโรติ สตฺตติํส โหนฺติฯ

เตรส สีสานิ สีสภูตานํ สพฺเพสํ สงฺคหวเสน วุตฺตานิฯ อิธ ปน สทฺธาทีนิ อฏฺเฐว สีสานิ ยุชฺชนฺติฯ น หิ อรหโต ตณฺหาทีนิ ปญฺจ สีสานิ สนฺติฯ ปลิโพธสีสนฺติ ปลิพุนฺธนํ ปลิโพโธ, นิพฺพานมคฺคาวรณนฺติ อตฺโถฯ สีสนฺติ ปธานํ, อธิกนฺติ อตฺโถฯ

ปลิโพโธเยว สีสํ, ตํสมฺปยุตฺตาทิสพฺพปลิโพเธสุ วา สีสนฺติ ปลิโพธสีสํฯ เอส นโย เสเสสุฯ วิเสสโต ปน วินิพนฺธนนฺติ อุนฺนติวเสน สํสาเร พนฺธนํฯ ปรามาโสติ อภินิเวโสฯ วิกฺเขโปติ วิปฺปกิณฺณตาฯ กิเลโสติ กิลิสฺสนํฯ อธิโมกฺโขติ อธิมุจฺจนํฯ ปคฺคโหติ อุสฺสาหนํฯ อุปฏฺฐานนฺติ อปิลาปนํฯ อวิกฺเขโปติ อวิปฺปกิณฺณตาฯ ทสฺสนนฺติ ยถาสภาวปฏิเวโธฯ ปวตฺตนฺติ อุปาทินฺนกฺขนฺธปวตฺตํฯ โคจโรติ อารมฺมณํฯ อิเมสุ ทฺวาทสสุปิ วาเรสุ ปธานฏฺโฐ สีสฏฺโฐฯ วิโมกฺโขติ วิกฺขมฺภนตทงฺคสมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธินิสฺสรณวิมุตฺตีสุ ปญฺจสุ นิสฺสรณวิมุตฺติ นิพฺพานํฯ สงฺขารสีสนฺติ สพฺพสงฺขตสงฺขารานํ สีสํ, โกฏิ อวสานนฺติ อตฺโถฯ เอเตน อนุปาทิเสสปรินิพฺพานํ วุตฺตํฯ สงฺขาราภาวมตฺตวเสน วา ขนฺธปรินิพฺพานเมว วุตฺตํ โหติฯ เนกฺขมฺมาทิกํ สมญฺจ สทฺธาทิกํ สีสญฺจ, สมสีสํ วา อสฺส อตฺถีติ สมสีสีติฯ อถ วา เตรสนฺนํ สีสานํ ตณฺหาทีนิ ปญฺจ สีสานิ สมุทยสจฺจํ, สทฺธาทีนิ ปญฺจ มคฺคสจฺจํ, ปวตฺตสีสํ ชีวิตินฺทฺริยํ ทุกฺขสจฺจํ, โคจรสีสญฺจ สงฺขารสีสญฺจ นิโรธสจฺจนฺติ อิเมสํ จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ เอกสฺมิํ โรเค วา เอกสฺมิํ อิริยาปเถ วา เอกสฺมิํ สภาคชีวิตินฺทฺริเย วา อภิสมโย จ อนุปาทิเสสปรินิพฺพานญฺจ ยสฺส โหติ, โส ปุพฺเพ วุตฺตสมานญฺจ อิเมสญฺจ สีสานํ อตฺถิตาย สมสีสีติ วุจฺจติฯ

สมสีสฏฺฐญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

37. สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[88] สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทเส ราโค ปุถูติ ราโค วิสุํ, โลกุตฺตเรหิ อสมฺมิสฺโสติ อตฺโถฯ เอส นโย เสเสสุฯ ราโคติ รญฺชนฏฺเฐนฯ โทโสติ ทุสฺสนฏฺเฐนฯ โมโหติ มุยฺหนฏฺเฐนฯ รญฺชนลกฺขโณ ราโค, ทุสฺสนลกฺขโณ โทโส, มุยฺหนลกฺขโณ โมโหติ อิเม ตโย สีสกิเลเส วตฺวา อิทานิ ปเภทโต ทสฺเสนฺโต โกโธติอาทิมาหฯ ตตฺถ กุชฺฌนลกฺขโณ โกโธติ อิธ สตฺตวตฺถุโก อธิปฺเปโตฯ อุปนนฺธนลกฺขโณ อุปนาโห, ทฬฺหภาวปฺปตฺโต โกโธเยวฯ ปรคุณมกฺขนลกฺขโณ มกฺโข, ปรคุณปุญฺฉนนฺติ อตฺโถฯ ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปฬาโส, ยุคคฺคาหวเสน ปรคุณทสฺสนนฺติ อตฺโถฯ