วิปสฺสนาวิหาเรเนว วีตินาเมตุกาโม วิปสฺสนาวิหารเมว ปวตฺเตติ, ผลสมาปตฺติวิหาเรเนว วีตินาเมตุกาโม วิปสฺสนาปฏิปาฏิยา อุสฺสกฺกิตฺวา ผลสมาปตฺติวิหารเมว ปวตฺเตติ, ตทุภเยน วีตินาเมตุกาโม ตทุภยํ ปวตฺเตติฯ เอวํ ปุคฺคลาธิปฺปายวเสน ติวิธํ ชาตํฯ เสสเมตฺถ วตฺตพฺพํ สงฺขารุเปกฺขาญาณวณฺณนายํ วุตฺตเมวฯ

ญาณตฺตยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

32. อานนฺตริกสมาธิญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[80] อานนฺตริกสมาธิญาณนิทฺเทเส เนกฺขมฺมวเสนาติอาทีสุ เนกฺขมฺมอพฺยาปาทอาโลกสญฺญาอวิกฺเขปธมฺมววตฺถานญาณปาโมชฺชานิ สุกฺขวิปสฺสกสฺส อุปจารชฺฌานสมฺปยุตฺตา ตสฺส ตสฺส กิเลสสฺส วิปกฺขภูตา สตฺต ธมฺมา เอกจิตฺตสมฺปยุตฺตา เอวฯ จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโปติ เอกคฺคสฺส ภาโว เอกคฺคตา, นานารมฺมเณ น วิกฺขิปติ เตน จิตฺตนฺติ อวิกฺเขโป, จิตฺตสฺส เอกคฺคตาสงฺขาโต อวิกฺเขโปติ อตฺโถฯ สมาธีติ เอการมฺมเณ สมํ อาธียติ เตน จิตฺตนฺติ สมาธิ นามาติ อตฺโถฯ ตสฺส สมาธิสฺส วเสนาติ อุปจารสมาธินาปิ สมาหิตจิตฺตสฺส ยถาภูตาวโพธโต วุตฺตปฺปการสฺส สมาธิสฺส วเสนฯ อุปฺปชฺชติ ญาณนฺติ มคฺคญาณํ ยถากฺกเมน อุปฺปชฺชติฯ ขียนฺตีติ สมุจฺเฉทวเสน ขียนฺติฯ อิตีติ วุตฺตปฺปการสฺส อตฺถสฺส นิคมนํฯ ปฐมํ สมโถติ ปุพฺพภาเค สมาธิ โหติฯ ปจฺฉา ญาณนฺติ อปรภาเค มคฺคกฺขเณ ญาณํ โหติฯ

กามาสโวติ ปญฺจกามคุณิกราโคฯ ภวาสโวติ รูปารูปภเวสุ ฉนฺทราโค ฌานนิกนฺติ สสฺสตทิฏฺฐิสหชาโต ราโค ภววเสน ปตฺถนาฯ ทิฏฺฐาสโวติ ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโยฯ อวิชฺชาสโวติ ทุกฺขาทีสุ อฏฺฐสุ ฐาเนสุ อญฺญาณํฯ ภุมฺมวจเนน โอกาสปุจฺฉํ กตฺวา ‘‘โสตาปตฺติมคฺเคนา’’ติอาทินา อาสวกฺขยกเรน มคฺเคน อาสวกฺขยํ ทสฺเสตฺวา ‘‘เอตฺถา’’ติ โอกาสวิสฺสชฺชนํ กตํ, มคฺคกฺขเณติ วุตฺตํ โหติฯ อนวเสโสติ นตฺถิ เอตสฺส อวเสโสติ อนวเสโสฯ