สปริยุฏฺฐาเนหีติ จิตฺตํ ปริโยนนฺธนฺตานิ อุฏฺเฐนฺติ อุปฺปชฺชนฺตีติ ปริยุฏฺฐานานิ, สมุทาจารปฺปตฺตานํ กิเลสานเมตํ อธิวจนํฯ สห ปริยุฏฺฐาเนหีติ สปริยุฏฺฐานานิฯ เตหิ สปริยุฏฺฐาเนหิ อนุสยิตอุปกฺกิเลเสหิฯ จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหตีติ เตสํ อภพฺพุปฺปตฺติกภูตตฺตา สนฺตติวเสน ปวตฺตมานํ จิตฺตํ ตโต วิมุตฺตํ นาม โหติฯ ตเทว สุฏฺฐุ วิมุตฺตตฺตา สุวิมุตฺตํฯ ตํวิมุตฺติญาตฏฺเฐนาติ ตสฺสา วิมุตฺติยา ชานนฏฺเฐนฯ

วิมุตฺติญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[65] ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทเส มคฺคกฺขเณเยว เหตุฏฺเฐน ปฐมํ มคฺคงฺคานิ วิสุํ วิสุํ วตฺวา ปุน มคฺคงฺคภูเต จ อมคฺคงฺคภูเต จ ธมฺเม ‘‘พุชฺฌนฏฺเฐน โพธี’’ติ ลทฺธนามสฺส อริยสฺส องฺคภาเวน โพชฺฌงฺเค วิสุํ ทสฺเสสิฯ สติธมฺมวิจยวีริยสมาธิสมฺโพชฺฌงฺคา หิ มคฺคงฺคาเนว, ปีติปสฺสทฺธิอุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคา อมคฺคงฺคานิฯ ปุน พลวเสน อินฺทฺริยวเสน จ วิสุํ นิทฺทิฏฺเฐสุ สทฺธา เอว อมคฺคงฺคภูตาฯ ปุน มคฺคกฺขเณ ชาเตเยว ธมฺเม ราสิวเสน ทสฺเสนฺโต อาธิปเตยฺยฏฺเฐนาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานาติ เอกาว นิพฺพานารมฺมณา สติ กายเวทนาจิตฺตธมฺเมสุ สุภสุขนิจฺจอตฺตสญฺญาปหานกิจฺจสาธนวเสน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา นามฯ นิพฺพานารมฺมณํ เอกเมว วีริยํ อุปฺปนฺนานุปฺปนฺนานํ อกุสลานํ ปหานานุปฺปตฺติกิจฺจสฺส, อนุปฺปนฺนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ อุปฺปาทฏฺฐิติกิจฺจสฺส สาธนวเสน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา นามฯ

ตถฏฺเฐน สจฺจาติ ทุกฺขภาวาทีสุ อวิสํวาทกฏฺเฐน จตฺตาริ อริยสจฺจานิฯ เอตาเนว เจตฺถ ปฏิเวธฏฺเฐน ตทา สมุทาคตานิ, ‘‘อมโตคธํ นิพฺพาน’’นฺติ วิสุํ วุตฺตํ นิพฺพานญฺจ, เสสา ปน ธมฺมา ปฏิลาภฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ ‘‘ตถฏฺเฐน สจฺจา ตทา สมุทาคตา’’ติ วจนโต มคฺคผลปริโยสาเน อวสฺสํ จตฺตาริ สจฺจานิ ปจฺจเวกฺขตีติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํฯ