เมนู

[63] ผลญาณนิทฺเทเส ตํปโยคปฺปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตาติ ตสฺส อชฺฌตฺตพหิทฺธา วุฏฺฐานปโยคสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตาฯ มคฺโค หิ สกกฺขเณ กิเลสปฺปหาเนน อุภโต วุฏฺฐานปโยคํ กโรติ นาม, ผลกฺขเณ กิเลสานํ ปหีนตฺตา มคฺคสฺส อุภโต วุฏฺฐานปโยโค ปฏิปฺปสฺสทฺโธ วูปสนฺโต นาม โหติฯ อุปฺปชฺชตีติ มคฺคานนฺตรํ สกิํ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา อุปฺปชฺชติ, ผลสมาปตฺติกาเล ปน พหุกฺขตฺตุํ, นิโรธา วุฏฺฐหนฺตสฺส ทฺวิกฺขตฺตุํ อุปฺปชฺชติ, สพฺพมฺปิ หิ ตํ ปโยคปฺปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา อุปฺปชฺชติฯ มคฺคสฺเสตํ ผลนฺติ ผลํ อเปกฺขิตฺวา นปุํสกวจนํ กตํฯ สกทาคามิมคฺคกฺขณาทีสุปิ เอเกกมคฺคงฺควเสเนว วุฏฺฐานโยชนา เวทิตพฺพาฯ

ผลญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. วิมุตฺติญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[64] วิมุตฺติญาณนิทฺเทเส สกฺกายทิฏฺฐีติ วิชฺชมานฏฺเฐน สติ ขนฺธปญฺจกสงฺขาเต กาเย, สยํ วา สตี ตสฺมิํ กาเย ทิฏฺฐีติ สกฺกายทิฏฺฐิฯ วิจิกิจฺฉาติ วิคตา จิกิจฺฉา, สภาวํ วา วิจินนฺโต เอตาย กิจฺฉติ กิลมตีติ วิจิกิจฺฉาฯ สีลพฺพตปรามาโสติ สีเลน สุทฺธิ วเตน สุทฺธิ สีลพฺพเตน สุทฺธีติ คหิตอภินิเวโสฯ โส หิ สภาวํ อติกฺกมิตฺวา ปรโต อามสตีติ สีลพฺพตปรามาโสฯ อุภินฺนํ สมาเนปิ ทิฏฺฐิภาเว ตกฺกญฺจ ปรูปเทสญฺจ วินา ปกติยา เอว สกฺกายทิฏฺฐิคหณโต ปกติภูตาย วีสติวตฺถุกาย สกฺกายทิฏฺฐิยา ปหาเนเนว สพฺพทิฏฺฐิปฺปหานทสฺสนตฺถํ สกฺกายทิฏฺฐิ วุตฺตาฯ สีลพฺพตปรามาโส ปน ‘‘สุทฺธิปฏิปทํ ปฏิปชฺชามา’’ติ ปฏิปนฺนานํ ปฏิปทาย มิจฺฉาภาวทสฺสนตฺถํ วิสุํ วุตฺโตติ เวทิตพฺโพฯ ติณฺณมฺปิ อนุสยปฺปหาเนเนว ปหานํ ทสฺเสตุํ ทิฏฺฐานุสโย วิจิกิจฺฉานุสโยติ วุตฺตํ, น วิสุํ กิเลสตฺตาฯ อุปกฺกิเลสาติ กิเลเสนฺติ อุปตาเปนฺติ วิพาเธนฺตีติ กิเลสา, ถามคตฏฺเฐน ภุสา กิเลสาติ อุปกฺกิเลสาฯ สมฺมา สมุจฺฉินฺนา โหนฺตีติ สมุจฺเฉทปฺปหาเนน อนุปฺปาทนิโรเธน สมฺมา สมุจฺฉินฺนา โหนฺติฯ

สปริยุฏฺฐาเนหีติ จิตฺตํ ปริโยนนฺธนฺตานิ อุฏฺเฐนฺติ อุปฺปชฺชนฺตีติ ปริยุฏฺฐานานิ, สมุทาจารปฺปตฺตานํ กิเลสานเมตํ อธิวจนํฯ สห ปริยุฏฺฐาเนหีติ สปริยุฏฺฐานานิฯ เตหิ สปริยุฏฺฐาเนหิ อนุสยิตอุปกฺกิเลเสหิฯ จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหตีติ เตสํ อภพฺพุปฺปตฺติกภูตตฺตา สนฺตติวเสน ปวตฺตมานํ จิตฺตํ ตโต วิมุตฺตํ นาม โหติฯ ตเทว สุฏฺฐุ วิมุตฺตตฺตา สุวิมุตฺตํฯ ตํวิมุตฺติญาตฏฺเฐนาติ ตสฺสา วิมุตฺติยา ชานนฏฺเฐนฯ

วิมุตฺติญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทสวณฺณนา

[65] ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทเส มคฺคกฺขเณเยว เหตุฏฺเฐน ปฐมํ มคฺคงฺคานิ วิสุํ วิสุํ วตฺวา ปุน มคฺคงฺคภูเต จ อมคฺคงฺคภูเต จ ธมฺเม ‘‘พุชฺฌนฏฺเฐน โพธี’’ติ ลทฺธนามสฺส อริยสฺส องฺคภาเวน โพชฺฌงฺเค วิสุํ ทสฺเสสิฯ สติธมฺมวิจยวีริยสมาธิสมฺโพชฺฌงฺคา หิ มคฺคงฺคาเนว, ปีติปสฺสทฺธิอุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคา อมคฺคงฺคานิฯ ปุน พลวเสน อินฺทฺริยวเสน จ วิสุํ นิทฺทิฏฺเฐสุ สทฺธา เอว อมคฺคงฺคภูตาฯ ปุน มคฺคกฺขเณ ชาเตเยว ธมฺเม ราสิวเสน ทสฺเสนฺโต อาธิปเตยฺยฏฺเฐนาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานาติ เอกาว นิพฺพานารมฺมณา สติ กายเวทนาจิตฺตธมฺเมสุ สุภสุขนิจฺจอตฺตสญฺญาปหานกิจฺจสาธนวเสน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา นามฯ นิพฺพานารมฺมณํ เอกเมว วีริยํ อุปฺปนฺนานุปฺปนฺนานํ อกุสลานํ ปหานานุปฺปตฺติกิจฺจสฺส, อนุปฺปนฺนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ อุปฺปาทฏฺฐิติกิจฺจสฺส สาธนวเสน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา นามฯ

ตถฏฺเฐน สจฺจาติ ทุกฺขภาวาทีสุ อวิสํวาทกฏฺเฐน จตฺตาริ อริยสจฺจานิฯ เอตาเนว เจตฺถ ปฏิเวธฏฺเฐน ตทา สมุทาคตานิ, ‘‘อมโตคธํ นิพฺพาน’’นฺติ วิสุํ วุตฺตํ นิพฺพานญฺจ, เสสา ปน ธมฺมา ปฏิลาภฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ ‘‘ตถฏฺเฐน สจฺจา ตทา สมุทาคตา’’ติ วจนโต มคฺคผลปริโยสาเน อวสฺสํ จตฺตาริ สจฺจานิ ปจฺจเวกฺขตีติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํฯ