ตตฺถ ยถา ปุริโส เขตฺเต ชาตํ ติตฺตกาลาพุวลฺลิํ ทิสฺวา อคฺคโต ปฏฺฐาย มูลํ ปริเยสิตฺวา ฉินฺเทยฺย, สา อนุปุพฺเพน มิลายิตฺวา อปฺปญฺญตฺติํ คจฺเฉยฺย, ตโต ตสฺมิํ เขตฺเต ติตฺตกาลาพุ นิรุทฺธา ปหีนาติ วุจฺเจยฺย, เอวเมว เขตฺเต ติตฺตกาลาพุ วิย จกฺขาทีสุ ตณฺหาฯ สา อริยมคฺเคน มูลจฺฉินฺนา นิพฺพานํ อาคมฺม อปฺปวตฺติํ คจฺฉติฯ เอวํ คตา ปน เตสุ วตฺถูสุ เขตฺเต ติตฺตกาลาพุ วิย น ปญฺญายติฯ ยถา จ อฏวิโต โจเร อาเนตฺวา นครสฺส ทกฺขิณทฺวาเร ฆาเตยฺยุํ, ตโต อฏวิยํ โจรา มตาติ วา มาริตาติ วา วุจฺเจยฺยุํ, เอวเมว อฏวิยํ โจรา วิย ยา จกฺขาทีสุ ตณฺหา, สา ทกฺขิณทฺวาเร โจรา วิย นิพฺพานํ อาคมฺม นิรุทฺธตฺตา นิพฺพาเน นิรุทฺธาฯ เอวํ นิรุทฺธา ปน เตสุ วตฺถูสุ อฏวิยํ โจรา วิย น ปญฺญายติฯ เตนสฺสา ตตฺเถว นิโรธํ ทสฺเสนฺโต ‘‘จกฺขุ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหียมานา ปหียตี’’ติอาทิมาหฯ อถ วา ตณฺหุปฺปาทวตฺถุสฺส ปริญฺญาตตฺตา ปริญฺญาตวตฺถุสฺมิํ ปุน น อุปฺปชฺชนโต อนุปฺปาทนิโรธวเสน ตณฺหุปฺปาทวตฺถุสฺมิํเยว นิรุชฺฌตีติ วุจฺจติฯ เอตฺถ จ อุปฺปชฺชนปฏิปกฺขวเสน ปหียตีติ วุตฺตํ, นิวิสนปฏิปกฺขวเสน นิรุชฺฌตีติฯ

นิโรธสจฺจนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มคฺคสจฺจนิทฺเทสวณฺณนา

[36]

มคฺคสจฺจนิทฺเทเส อยเมวาติ อญฺญมคฺคปฏิกฺเขปนตฺถํ นิยมนํ (วิภ. อฏฺฐ. 205)ฯ อริโยติ ตํตํมคฺควชฺฌกิเลเสหิ อารกตฺตา, อริยภาวกรตฺตา, อริยผลปฏิลาภกรตฺตา จ อริโยฯ อฏฺฐ องฺคานิ อสฺสาติ อฏฺฐงฺคิโกฯ สฺวายํ จตุรงฺคิกา วิย เสนา, ปญฺจงฺคิกํ วิย ตูริยํ องฺคมตฺตเมว โหติ, องฺควินิมุตฺโต นตฺถิฯ

อิทานิ องฺคมตฺตเมว มคฺโค องฺควินิมุตฺโต นตฺถีติ ทสฺเสนฺโต สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธีติอาทิมาหฯ ตตฺถ สมฺมา ทสฺสนลกฺขณา สมฺมาทิฏฺฐิฯ สมฺมา อภินิโรปนลกฺขโณ สมฺมาสงฺกปฺโปฯ สมฺมา ปริคฺคหลกฺขณา สมฺมาวาจาฯ สมฺมา สมุฏฺฐาปนลกฺขโณ สมฺมากมฺมนฺโตฯ สมฺมา โวทาปนลกฺขโณ สมฺมาอาชีโวฯ สมฺมา ปคฺคหลกฺขโณ สมฺมาวายาโมฯ สมฺมา อุปฏฺฐานลกฺขณา สมฺมาสติฯ สมฺมา สมาธานลกฺขโณ สมฺมาสมาธิฯ เตสุ เอเกกสฺส ตีณิ ตีณิ กิจฺจานิ โหนฺติฯ