ภาเวตพฺพนิทฺเทสวณฺณนา

[25] ภาเวตพฺพนิทฺเทเส กายคตาสตีติ กายคตาสติสุตฺตนฺเต (ม. นิ. 3.153 อาทโย) วุตฺตา อานาปานจตุอิริยาปถขุทฺทกอิริยาปถทฺวตฺติํสาการจตุธาตุนวสิวถิกาปฏิกูล- ววตฺถาปกมนสิการสมฺปยุตฺตา ยถานุรูปํ รูปชฺฌานสมฺปยุตฺตา จ สติฯ สา หิ เตสุ กาเยสุ คตา ปวตฺตาติ กายคตาติ วุจฺจติฯ สาตสหคตาติ มธุรสุขเวทยิตสงฺขาเตน สาเตน สห เอกุปฺปาทาทิภาวํ คตาฯ ตพฺภาเว โวกิณฺเณ อารมฺมเณ นิสฺสเย สํสฏฺเฐ ทิสฺสติ สหคตสทฺโท ปญฺจสุ อตฺเถสุ ชินวจเนฯ ‘‘ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา นนฺทิราคสหคตา’’ติ (วิภ. 203) เอตฺถ ตพฺภาเว, นนฺทิราคภูตาติ อตฺโถฯ ‘‘ยา, ภิกฺขเว, วีมํสา โกสชฺชสหคตา โกสชฺชสมฺปยุตฺตา’’ติ (สํ. นิ. 5.832) เอตฺถ โวกิณฺเณ, อนฺตรนฺตรา อุปฺปชฺชมาเนน โกสชฺเชน โวกิณฺณาติ อตฺโถฯ ‘‘ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํ อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีน’’นฺติ (ปุ. ป. 3-8) เอตฺถ อารมฺมเณ, รูปารูปารมฺมณานนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อฏฺฐิกสญฺญาสหคตํ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวตี’’ติ (สํ. นิ. 5.238) เอตฺถ นิสฺสเย, อฏฺฐิกสญฺญานิสฺสยํ อฏฺฐิกสญฺญํ ภาเวตฺวา ปฏิลทฺธนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อิทํ สุขํ อิมาย ปีติยา สหคตํ โหติ สหชาตํ สมฺปยุตฺต’’นฺติ (วิภ. 578) เอตฺถ สํสฏฺเฐ, สมฺมิสฺสนฺติ อตฺโถฯ อิมสฺมิมฺปิ ปเท สํสฏฺโฐ อธิปฺเปโตฯ สาตสํสฏฺฐา หิ สาตสหคตาติ วุตฺตาฯ สา หิ ฐเปตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ เสเสสุ สาตสหคตา โหติ, สติปิ จ อุเปกฺขาสหคตตฺเต เยภุยฺยวเสน สาตสหคตาติ วุตฺตา, ปุริมชฺฌานมูลกตฺตา วา จตุตฺถชฺฌานสฺส สาตสหคตาย อุเปกฺขาสหคตาปิ วุตฺตาว โหติ , อุเปกฺขาย ปน สนฺเต สุเข วุตฺตตฺตา ภควตา สาตสหคตาติ จตุตฺถชฺฌานสมฺปยุตฺตาปิ วุตฺตาว โหติฯ

สมโถ จ วิปสฺสนา จาติ กามจฺฉนฺทาทโย ปจฺจนีกธมฺเม สเมติ วินาเสตีติ สมโถฯ สมาธิสฺเสตํ นามํฯ อนิจฺจตาทิวเสน วิวิเธหิ อากาเรหิ ธมฺเม ปสฺสตีติ วิปสฺสนาฯ ปญฺญาเยตํ นามํฯ อิเม ปน ทฺเว ทสุตฺตรปริยาเย ปุพฺพภาคาติ วุตฺตา, สงฺคีติปริยาเย จ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาติฯ