16. ปิงฺคิยมาณวสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[89] โสฬสเม ปิงฺคิยสุตฺตนิทฺเทเส – ชิณฺโณหมสฺมิ อพโล วีตวณฺโณติ โส กิร พฺราหฺมโณ ชราภิภูโต วีสวสฺสสติโก ชาติยา, ทุพฺพโล จ ‘‘อิธ ปาทํ กริสฺสามี’’ติ อญฺญตฺเรว กโรติ, วินฏฺฐปุริมฉวิวณฺโณ จฯ เตนาห – ‘‘ชิณฺโณหมสฺมิ อพโล วีตวณฺโณ’’ติฯ มาหํ นสฺสํ โมมุโห อนฺตราวาติ มาหํ ตุยฺหํ ธมฺมํ อสจฺฉิกตฺวา อนฺตรา เอว อวิทฺวา หุตฺวา อนสฺสิํฯ ชาติชราย อิธ วิปฺปหานนฺติ อิเธว ตว ปาทมูเล ปาสาณเก เจติเย วา ชาติชราย วิปฺปหานํ นิพฺพานํ ธมฺมรสํ อหํ วิชญฺญํ, ตํ เม อาจิกฺขฯ

อพโลติ พลวิรหิโตฯ ทุพฺพโลติ ทุพฺพลพโลฯ อปฺปพโลติ ปริตฺตพโลฯ อปฺปถาโมติ ปริตฺตวีริโยฯ วีตวณฺโณติ ปริวตฺติตฉวิวณฺโณฯ วิคตวณฺโณติ อปคตฉวิวณฺโณฯ วิคจฺฉิตวณฺโณติ ทูรีภูตฉวิวณฺโณฯ ยา สา ปุริมา สุภา วณฺณนิภาติ ยา สา สุภา สุนฺทรา ปุริมกาเล สติ, สา วณฺณนิภา เอตรหิ อนฺตรหิตา วิคตาฯ อาทีนโว ปาตุภูโตติ อุปทฺทโว ปาตุรโหสิฯ ‘‘ยา สา ปุริมา สุภา วณฺณนิภา’’ติ ปาฐํ ฐเปตฺวา ‘‘ยา สุภา อสฺสา’’ติ เอเก วณฺณยนฺติฯ

อสุทฺธาติ ปฏลาทีหิ อสุทฺธาฯ อวิสุทฺธาติ ติมิราทีหิ อวิสุทฺธาฯ อปริสุทฺธาติ สมนฺตโต โผฏปฏลาทีหิ ปริโยนทฺธตฺตา อปริสุทฺธาฯ อโวทาตาติ นปฺปสนฺนา ปสนฺนสทิสาฯ โน ตถา จกฺขุนา รูเป ปสฺสามีติ ยถา โปราณจกฺขุนา รูปารมฺมณํ ปสฺสามิ โอโลเกมิ, ตถา เตน ปกาเรน อิทานิ น ปสฺสามิฯ โสตํ อสุทฺธนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ มาหํ นสฺสนฺติ อหํ มา วินสฺสํฯ

[90] อิทานิ ยสฺมา ปิงฺคิโย กาเย สาเปกฺขตาย ‘‘ชิณฺโณหมสฺมี’’ติอาทิมาห ฯ เตนสฺส ภควา กาเย สิเนหปฺปหานตฺถํ ‘‘ทิสฺวาน รูเปสุ วิหญฺญมาเน’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ รูเปสูติ รูปเหตุ รูปปจฺจยาฯ วิหญฺญมาเนติ กมฺมการณาทีหิ อุปหญฺญมาเนฯ รุปฺปนฺติ รูเปสูติ จกฺขุโรคาทีหิ จ รูปเหตุเยว ชนา รุปฺปนฺติ พาธิยนฺติฯ

หญฺญนฺตีติ ฆฏียนฺติฯ วิหญฺญนฺตีติ วิเหสิยนฺติฯ อุปวิหญฺญนฺตีติ หตฺถปาทจฺเฉทาทิํ ลภนฺติฯ อุปฆาติยนฺตีติ มรณํ ลภนฺติฯ กุปฺปนฺตีติ ปริวตฺตนฺติฯ ปีฬยนฺตีติ วิฆาตํ อาปชฺชนฺติฯ ฆฏฺฏยนฺตีติ ฆฏฺฏนํ ปาปุณนฺติฯ พฺยาธิตาติ ภีตาฯ โทมนสฺสิตาติ จิตฺตวิฆาตํ ปตฺตาฯ เวมาเนติ นสฺสมาเนฯ