3. ตติยวคฺควณฺณนา

[141] ตติยวคฺคสฺส ปฐเม ทิฏฺฐีวิสูกานีติ ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิคตานิฯ ตานิ หิ มคฺคสมฺมาทิฏฺฐิยา วิสูกฏฺเฐน วิชฺฌนฏฺเฐน วิโลมฏฺเฐน จ วิสูกานิฯ เอวํ ทิฏฺฐิยา วิสูกานีติ ทิฏฺฐิวิสูกานิ, ทิฏฺฐิโย เอว วา วิสูกานิ ทิฏฺฐิวิสูกานิฯ อุปาติวตฺโตติ ทสฺสนมคฺเคน อติกฺกนฺโตฯ ปตฺโต นิยามนฺติ อวินิปาตธมฺมตาย สมฺโพธิปรายนตาย จ นิยตภาวํ อธิคโต, สมฺมตฺตนิยามสงฺขาตํ วา ปฐมมคฺคนฺติฯ เอตฺตาวตา ปฐมมคฺคกิจฺจนิปฺผตฺติ จ ตสฺส ปฏิลาโภ จ วุตฺโตฯ อิทานิ ปฏิลทฺธมคฺโคติ อิมินา เสสมคฺคปฏิลาภํ ทสฺเสติฯ อุปฺปนฺนญาโณมฺหีติ อุปฺปนฺนปจฺเจกโพธิญาโณ อมฺหิฯ เอเตน ผลํ ทสฺเสติฯ อนญฺญเนยฺโยติ อญฺเญหิ ‘‘อิทํ สจฺจํ อิทํ สจฺจ’’นฺติ นเนตพฺโพฯ เอเตน สยมฺภุตํ ทีเปติฯ ปตฺเต วา ปจฺเจกโพธิญาเณ อญฺญเนยฺยตาย อภาวา สยํวสิตํฯ สมถวิปสฺสนาย วา ทิฏฺฐิวิสูกานิ อุปาติวตฺโต, อาทิมคฺเคน ปตฺโต นิยามํ, เสเสหิ ปฏิลทฺธมคฺโค, ผลญาเณน อุปฺปนฺนญาโณ, ตํ สพฺพํ อตฺตนาว อธิคโตติ อนญฺญเนยฺโยฯ เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ (สุ. นิ. อฏฺฐ. 1.54; อป. อฏฺฐ. 1.1.111)ฯ

น ปรเนยฺโยติ น อญฺเญหิ เนตพฺโพฯ น ปรปฺปตฺติโยติ ปจฺจกฺขธมฺมตฺตา น อญฺเญหิ สทฺทหาเปตพฺโพฯ น ปรปฺปจฺจโยติ น อสฺส ปโร ปจฺจโย, น ปรสฺส สทฺธาย วตฺตตีติ น ปรปฺปจฺจโยฯ น ปรปฏิพทฺธคูติ น อญฺเญสํ ปฏิพทฺธญาณคมโนฯ

ปฐมํฯ

[142] ทุติเย นิลฺโลลุโปติ อโลลุโปฯ โย หิ รสตณฺหาภิภูโต โหติ, โส ภุสํ ลุปฺปติ ปุนปฺปุนญฺจ ลุปฺปติ, เตน ‘‘โลลุโป’’ติ วุจฺจติฯ ตสฺมา เอส ตํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘นิลฺโลลุโป’’ติฯ นิกฺกุโหติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ยสฺส ติวิธกุหนวตฺถุ นตฺถิ, โส ‘‘นิกฺกุโห’’ติ วุจฺจติ, อิมิสฺสา ปน คาถาย มนุญฺญโภชนาทีสุ วิมฺหยมนาปชฺชนโต นิกฺกุโหติ อยมธิปฺปาโยฯ นิปฺปิปาโสติ เอตฺถ ปาตุมิจฺฉา ปิปาสา, ตสฺสา อภาเวน นิปฺปิปาโส, สาทุรสโลเภน โภตฺตุกมฺยตาวิรหิโตติ อตฺโถฯ นิมฺมกฺโขติ เอตฺถ ปรคุณวินาสนลกฺขโณ มกฺโข, ตสฺส อภาเวน นิมฺมกฺโขฯ อตฺตโน คหฏฺฐกาเล สูทสฺส คุณมกฺขนาภาวํ สนฺธาย อาหฯ