2. คุหฏฺฐกสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[7] ทุติเย – สตฺโตติ ลคฺโคฯ คุหายนฺติ กาเยฯ กาโย หิ ราคาทีนํ วาฬานํ วสโนกาสโต ‘‘คุหา’’ติ วุจฺจติฯ พหุนาภิฉนฺโนติ พหุนา ราคาทิกิเลสชาเตน อภิจฺฉนฺโนฯ เอเตน อชฺฌตฺตพนฺธนํ วุตฺตํฯ ติฏฺฐนฺติ ราคาทิวเสน ติฏฺฐนฺโตฯ โมหนสฺมิํ ปคาฬฺโหติ โมหนํ วุจฺจติ กามคุโณฯ เอตฺถ หิ เทวมนุสฺสา มุยฺหนฺติ เตสุ อชฺโฌคาฬฺหา หุตฺวา; เอเตน พาหิรพนฺธนํ วุตฺตํฯ ทูเร วิเวกา หิ ตถาวิโธ โสติ โส ตถารูโป นโร ติวิธาปิ กายวิเวกาทิวิเวกา ทูเร , อนาสนฺเนฯ กิํการณา? กามา หิ โลเก น หิ สุปฺปหายาติ ยสฺมา โลเก กามา สุปฺปหายา น โหนฺติ, ตสฺมาติ วุตฺตํ โหติฯ

สตฺโตติ หิ โข วุตฺตนฺติ ‘‘สตฺโต, นโร, มานโว’’ติ เอวมาทินา นเยน กถิโตเยวฯ คุหา ตาว วตฺตพฺพาติ คุหา ตาว กเถตพฺพาฯ กาโยติ วาติอาทีสุ อยํ ตาว ปทโยชนา – กาโย อิติ วา คุหา อิติ วา…เป.… กุมฺโภ อิติ วาติฯ ตตฺถ กาโยติ ‘‘กุจฺฉิตานํ อาโยติ กาโย’’ติอาทินา เหฏฺฐา สติปฏฺฐานกถายํ วุตฺโตเยวฯ ราคาทิวาฬานํ วสโนกาสฏฺเฐน คุหา, ‘‘ปฏิจฺฉาทนฏฺเฐนา’’ติปิ เอเกฯ ‘‘ทูรงฺคมํ เอกจรํ, อสรีรํ คุหาสย’’นฺติอาทีสุ (ธ. ป. 37) วิยฯ ราคาทีหิ ฌาปนฏฺเฐน เทโห ‘‘เต หิตฺวา มานุสํ เทห’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. 2.332 โถกํ วิสทิสํ) วิยฯ ปมตฺตกรณฏฺเฐน สนฺเทโห ‘‘ภิชฺชติ ปูติสนฺเทโห, มรณนฺตญฺหิ ชีวิต’’นฺติอาทีสุ (ธ. ป. 148) วิยฯ สํสาเร สญฺจรณฏฺเฐน นาวา ‘‘สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ, สิตฺตา เต ลหุเมสฺสตี’’ติอาทีสุ (ธ. ป. 369) วิยฯ อิริยาปถสฺส อตฺถิภาวฏฺเฐน รโถ ‘‘รโถ สีลปริกฺขาโร, ฌานกฺโข จกฺกวีริโย’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 5.4) วิยฯ อจฺจุคฺคตฏฺเฐน ธโช ‘‘ธโช รถสฺส ปญฺญาณ’’นฺติอาทีสุ (ชา. 2.22.1841) วิยฯ

กิมิกุลานํ อาวาสภาเวน วมฺมิโก ‘‘วมฺมิโกติ โข, ภิกฺขุ, อิมสฺเสตํ จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อธิวจน’’นฺติอาทีสุ (ม. นิ. 1.251) วิยฯ ยเถว หิ พาหิรโก วมฺมิโก, วมติ วนฺตโก วนฺตุสฺสโย วนฺตสิเนหสมฺพทฺโธติ จตูหิ การเณหิ ‘‘วมฺมิโก’’ติ วุจฺจติฯ โส หิ อหินกุลอุนฺทูรฆรโคฬิกาทโย นานปฺปกาเร ปาณเก วมตีติ วมฺมิโกฯ อุปจิกาหิ วนฺตโกติ วมฺมิโกฯ อุปจิกาหิ วมิตฺวา มุขตุณฺฑเกหิ อุกฺขิตฺตปํสุจุณฺเณน กฏิปฺปมาเณนปิ โปริสปฺปมาเณนปิ อุสฺสิโตติ วมฺมิโกฯ