‘‘ปิยสฺส เม ปิโย ทูโต, ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต;

อิมญฺจ มธุโน ตุมฺพํ, มิคสตฺถิญฺจ พฺราหฺมณ;

ตญฺจ เต เทสมกฺขิสฺสํ, ยตฺถ สมฺมติ กามโท’’ติฯ

ตตฺถ ปิยสฺส เมติ มม ปิยสฺส เวสฺสนฺตรสฺส ตฺวํ ปิโย ทูโตฯ ปุณฺณปตฺตนฺติ ตว อชฺฌาสยปูรณํ ปุณฺณปตฺตํ ททามีติฯ

ชูชกปพฺพวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จูฬวนวณฺณนา

เอวํ เจตปุตฺโต พฺราหฺมณํ โภเชตฺวา ปาเถยฺยตฺถาย ตสฺส มธุโน ตุมฺพญฺเจว ปกฺกมิคสตฺถิญฺจ ทตฺวา มคฺเค ฐตฺวา ทกฺขิณหตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา มหาสตฺตสฺส วสโนกาสํ อาจิกฺขนฺโต อาห –

[1976]

‘‘เอส เสโล มหาพฺรหฺเม, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;

ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุตฺเตหิ สมฺมติฯ

[1977]

‘‘ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฏํ;

จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ

[1978]

‘‘เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ, นานาผลธรา ทุมา;

อุคฺคตา อพฺภกูฏาว, นีลา อญฺชนปพฺพตาฯ

[1979]

‘‘ธวสฺสกณฺณา ขทิรา, สาลา ผนฺทนมาลุวา;

สมฺปเวธนฺติ วาเตน, สกิํ ปีตาว มาณวาฯ

[1980]

‘‘อุปริ ทุมปริยาเยสุ, สงฺคีติโยว สุยฺยเร;

นชฺชุหา โกกิลสงฺฆา, สมฺปตนฺติ ทุมา ทุมํฯ

[1981]

‘‘อวฺหยนฺเตว คจฺฉนฺตํ, สาขาปตฺตสมีริตา;

รมยนฺเตว อาคนฺตํ, โมทยนฺติ นิวาสินํ;

ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุตฺเตหิ สมฺมติฯ

[1982]

‘‘ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฏํ;

จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสตี’’ติฯ

ตตฺถ คนฺธมาทโนติ เอส คนฺธมาทนปพฺพโต, เอตสฺส ปาเทน อุตฺตราภิมุโข คจฺฉนฺโต ยตฺถ สกฺกทตฺติเย อสฺสมปเท เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺตทาเรหิ วสติ, ตํ ปสฺสิสฺสสีติ อตฺโถฯ พฺราหฺมณวณฺณนฺติ เสฏฺฐปพฺพชิตเวสํฯ อาสทญฺจ มสํ ชฏนฺติ อากฑฺฒิตฺวา ผลานํ คหณตฺถํ องฺกุสญฺจ อคฺคิชุหนกฏจฺฉุญฺจ ชฏามณฺฑลญฺจ ธาเรนฺโตฯ จมฺมวาสีติ อชินจมฺมธโรฯ ฉมา เสตีติ ปถวิยํ ปณฺณสนฺถเร สยติฯ ธวสฺสกณฺณา ขทิราติ ธวา จ อสฺสกณฺณา จ ขทิรา จฯ สกิํ ปีตาว มาณวาติ เอกวารเมว ปีตา สุราโสณฺฑา วิยฯ อุปริ ทุมปริยาเยสูติ รุกฺขสาขาสุฯ สงฺคีติโยว สุยฺยเรติ นานาสกุณานํ วสฺสนฺตานํ สทฺทา ทิพฺพสงฺคีติโย วิย สุยฺยเรฯ นชฺชุหาติ นชฺชุหสกุณาฯ สมฺปตนฺตีติ วิกูชนฺตา วิจรนฺติฯ สาขาปตฺตสมีริตาติ สาขานํ ปตฺเตหิ สงฺฆฏฺฏิตา หุตฺวา วิกูชนฺตา สกุณา, วาเตน สมีริตา ปตฺตสาขาเยว วาฯ อาคนฺตนฺติ อาคจฺฉนฺตํ ชนํฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ อสฺสเม เวสฺสนฺตโร วสติ, ตตฺถ คนฺตฺวา อิมํ อสฺสมปทสมฺปตฺติํ ปสฺสิสฺสสีติฯ

ตโต อุตฺตริปิ อสฺสมปทํ วณฺเณนฺโต อาห –

[1983]

‘‘อมฺพา กปิตฺถา ปนสา, สาลา ชมฺพู วิภีตกา;

หรีตกี อามลกา, อสฺสตฺถา พทรานิ จฯ

[1984]

‘‘จารุติมฺพรุกฺขา เจตฺถ, นิคฺโรธา จ กปิตฺถนา;

มธุมธุกา เถวนฺติ, นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพราฯ

[1985]

‘‘ปาเรวตา ภเวยฺยา จ, มุทฺทิกา จ มธุตฺถิกา;

มธุํ อเนลกํ ตตฺถ, สกมาทาย ภุญฺชเรฯ

[1986]

‘‘อญฺเญตฺถ ปุปฺผิตา อมฺพา, อญฺเญ ติฏฺฐนฺติ โทวิลา;

อญฺเญ อามา จ ปกฺกา จ, เภกวณฺณา ตทูภยํฯ

[1987]

‘‘อเถตฺถ เหฏฺฐา ปุริโส, อมฺพปกฺกานิ คณฺหติ;

อามานิ เจว ปกฺกานิ, วณฺณคนฺธรสุตฺตเมฯ

[1988]

‘‘อเตว เม อจฺฉริยํ, หีงฺกาโร ปฏิภาติ มํ;

เทวานมิว อาวาโส, โสภติ นนฺทนูปโมฯ

[1989]

‘‘วิเภทิกา นาฬิเกรา, ขชฺชุรีนํ พฺรหาวเน;

มาลาว คนฺถิตา ฐนฺติ, ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร;

นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ, นภํ ตาราจิตามิวฯ

[1990]

‘‘กุฏชี กุฏฺฐตครา, ปาฏลิโย จ ปุปฺผิตา;

ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา, โกวิฬารา จ ปุปฺผิตาฯ

[1991]

‘‘อุทฺทาลกา โสมรุกฺขา, อครุผลฺลิยา พหู;

ปุตฺตชีวา จ กกุธา, อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตาฯ

[1992]

‘‘กุฏชา สลฬา นีปา, โกสมฺพา ลพุชา ธวา;

สาลา จ ปุปฺผิตา ตตฺถ, ปลาลขลสนฺนิภาฯ

[1993]

‘‘ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี, ภูมิภาเค มโนรเม;

ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา, เทวานมิว นนฺทเนฯ

[1994]

‘‘อเถตฺถ ปุปฺผรสมตฺตา, โกกิลา มญฺชุภาณิกา;

อภินาเทนฺติ ปวนํ, อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเมฯ

[1995]

‘‘ภสฺสนฺติ มกรนฺเทหิ, โปกฺขเร โปกฺขเร มธู;

อเถตฺถ วาตา วายนฺติ, ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมา;

ปทุมกิญฺชกฺขเรณูหิ, โอกิณฺโณ โหติ อสฺสโมฯ

[1996]

‘‘ถูลา สิงฺฆาฏกา เจตฺถ, สํสาทิยา ปสาทิยา;

มจฺฉกจฺฉปพฺยาวิทฺธา, พหู เจตฺถ มุปยานกา;

มธุํ ภิเสหิ สวติ, ขีรสปฺปิ มุฬาลิภิฯ

[1997]

‘‘สุรภี ตํ วนํ วาติ, นานาคนฺธสโมทิตํ;

สมฺมทฺทเตว คนฺเธน, ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ;

ภมรา ปุปฺผคนฺเธน, สมนฺตา มภินาทิตาฯ

[1998]

‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, นานาวณฺณา พหู ทิชา;

โมทนฺติ สห ภริยาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ

[1999]

‘‘นนฺทิกา ชีวปุตฺตา จ, ชีวปุตฺตา ปิยา จ โน;

ปิยา ปุตฺตา ปิยา นนฺทา, ทิชา โปกฺขรณีฆราฯ

[2000]

‘‘มาลาว คนฺถิตา ฐนฺติ, ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร;

นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ, กุสเลเหว สุคนฺถิตา;

ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุตฺเตหิ สมฺมติฯ

[2001]

‘‘ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฏํ;

จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสตี’’ติฯ

ตตฺถ จารุติมฺพรุกฺขาติ สุวณฺณติมฺพรุกฺขาฯ มธุมธุกาติ มธุรสา มธุกาฯ เถวนฺตีติ วิโรจนฺติฯ ปาเรวตาติ ปาเรวตปาทสทิสา รุกฺขาฯ ภเวยฺยาติ ทีฆผลา กทลิโยฯ มธุตฺถิกาติ มธุตฺเถเว ปคฺฆรนฺติโย, มธุรตาย วา มธุตฺเถวสทิสาฯ สกมาทายาติ ตํ สยเมว คเหตฺวา ปริภุญฺชนฺติฯ โทวิลาติ ปติตปุปฺผปตฺตา สญฺชายมานผลาฯ เภกวณฺณา ตทูภยนฺติ เต อุโภปิ อามา จ ปกฺกา จ มณฺฑูกปิฏฺฐิวณฺณาเยวฯ อเถตฺถ เหฏฺฐา ปุริโสติ อถ เอตฺถ อสฺสเม เตสํ อมฺพานํ เหฏฺฐา ฐิตโกว ปุริโส อมฺพผลานิ คณฺหาติ, อาโรหณกิจฺจํ นตฺถิฯ วณฺณคนฺธรสุตฺตเมติ เอเตหิ วณฺณาทีหิ อุตฺตมานิฯ

อเตว เม อจฺฉริยนฺติ อติวิย เม อจฺฉริยํฯ หิงฺกาโรติ หินฺติ กรณํฯ วิเภทิกาติ ตาลาฯ มาลาว คนฺถิตาติ สุปุปฺผิตรุกฺขานํ อุปริ คนฺถิตา มาลา วิย ปุปฺผานิ ติฏฺฐนฺติฯ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเรติ ตานิ รุกฺขานิ อลงฺกตธชคฺคานิ วิย ทิสฺสนฺติฯ กุฏชี กุฏฺฐตคราติ กุฏชิ นาเมกา รุกฺขชาติ กุฏฺฐคจฺฉา จ ตครคจฺฉา จฯ คิริปุนฺนาคาติ มหาปุนฺนาคาฯ โกวิฬาราติ โกวิฬารรุกฺขา นามฯ อุทฺทาลกาติ อุทฺทาลรุกฺขาฯ โสมรุกฺขาติ ปีตปุปฺผวณฺณา ราชรุกฺขาฯ ผลฺลิยาติ ผลฺลิยรุกฺขา นามฯ ปุตฺตชีวาติ มหานิคฺโรธาฯ ลพุชาติ ลพุชรุกฺขา นามฯ ปลาลขลสนฺนิภาติ เตสํ เหฏฺฐา ปคฺฆริตปุปฺผปุญฺชา ปลาลขลสนฺนิภาติ วทติฯ

โปกฺขรณีติ จตุรสฺสโปกฺขรณีฯ นนฺทเนติ นนฺทนวเน นนฺทาโปกฺขรณี วิยฯ ปุปฺผรสมตฺตาติ ปุปฺผรเสน มตฺตา จลิตาฯ มกรนฺเทหีติ กิญฺชกฺเขหิฯ

โปกฺขเร โปกฺขเรติ ปทุมินิปณฺเณ ปทุมินิปณฺเณฯ เตสุ หิ กิญฺชกฺขโต เรณุ ภสฺสิตฺวา โปกฺขรมธุ นาม โหติฯ ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมาติ เอตฺตาวตา สพฺพา ทิสา วิทิสาปิ วาตา ทสฺสิตา โหนฺติฯ ถูลา สิงฺฆาฏกาติ มหนฺตา สิงฺฆาฏกา จฯ สํสาทิยาติ สยํ ชาตสาลี, สุกสาลีติปิ วุจฺจนฺติฯ ปสาทิยาติ เตเยว ภูมิยํ ปติตาฯ พฺยาวิทฺธาติ ปสนฺเน อุทเก พฺยาวิทฺธา ปฏิปาฏิยา คจฺฉนฺตา ทิสฺสนฺติฯ มุปยานกาติ กกฺกฏกาฯ มธอุนฺติ ภิสโกฏิยา ภินฺนาย ปคฺฆรณรโส มธุสทิโส โหติฯ ขีรสปฺปิ มุฬาลิภีติ มุฬาเลหิ ปคฺฆรณรโส ขีรมิสฺสกนวนีตสปฺปิ วิย โหติฯ

สมฺมทฺทเตวาติ สมฺปตฺตชนํ มทยติ วิยฯ สมนฺตา มภินาทิตาติ สมนฺตา อภินทนฺตา วิจรนฺติฯ ‘‘นนฺทิกา’’ติอาทีนิ เตสํ นามานิฯ เตสุ หิ ปฐมา ‘‘สามิ เวสฺสนฺตร, อิมสฺมิํ วเน วสนฺโต นนฺทา’’ติ วทนฺติฯ ทุติยา ‘‘ตฺวญฺจ สุเขน ชีว, ปุตฺตา จ เต’’ติ วทนฺติฯ ตติยา ‘‘ตฺวญฺจ ชีว, ปิยา ปุตฺตา จ เต’’ติ วทนฺติฯ จตุตฺถา ‘‘ตฺวญฺจ นนฺท, ปิยา ปุตฺตา จ เต’’ติ วทนฺติฯ เตน เตสํ เอตาเนว นามานิ อเหสุํฯ โปกฺขรณีฆราติ โปกฺขรณิวาสิโนฯ

เอวํ เจตปุตฺเตน เวสฺสนฺตรสฺส วสนฏฺฐาเน อกฺขาเต ชูชโก ตุสฺสิตฺวา ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห –

[2002]

‘‘อิทญฺจ เม สตฺตุภตฺตํ, มธุนา ปฏิสํยุตํ;

มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย, สตฺตุภตฺตํ ททามิ เต’’ติฯ

ตตฺถ สตฺตุภตฺตนฺติ ปกฺกมธุสนฺนิภํ สตฺตุสงฺขาตํ ภตฺตํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อิทํ มม อตฺถิ, ตํ เต ทมฺมิ, คณฺหาหิ นนฺติฯ

ตํ สุตฺวา เจตปุตฺโต อาห –

[2003]

‘‘ตุยฺเหว สมฺพลํ โหตุ, นาหํ อิจฺฉามิ สมฺพลํ;

อิโตปิ พฺรหฺเม คณฺหาหิ, คจฺฉ พฺรหฺเม ยถาสุขํฯ

[2004]

‘‘อยํ เอกปที เอติ, อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ;

อิสีปิ อจฺจุโต ตตฺถ, ปงฺกทนฺโต รชสฺสิโร;

ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฏํฯ

[2005]

‘‘จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติ;

ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ, โส เต มคฺคํ ปวกฺขตี’’ติฯ

ตตฺถ สมฺพลนฺติ ปาเถยฺยํฯ เอตีติ โย เอกปทิกมคฺโค อมฺหากํ อภิมุโข เอติ, เอส อสฺสมํ อุชุํ คจฺฉติฯ อจฺจุโตติ เอวํนามโก อิสิ ตตฺถ วสติฯ

[2006]

‘‘อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ, เจตํ กตฺวา ปทกฺขิณํ;

อุทคฺคจิตฺโต ปกฺกามิ, เยนาสิ อจฺจุโต อิสี’’ติฯ

ตตฺถ เยนาสีติ ยสฺมิํ ฐาเน อจฺจุโต อิสิ อโหสิ, ตตฺถ คโตติฯ

จูฬวนวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มหาวนวณฺณนา

[2007]

‘‘คจฺฉนฺโต โส ภารทฺวาโช, อทฺทสฺส อจฺจุตํ อิสิํ;

ทิสฺวาน ตํ ภารทฺวาโช, สมฺโมทิ อิสินา สหฯ

[2008]

‘‘กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;

กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปสิ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ

[2009]

‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;

วเน วาฬมิคากิณฺเณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชตี’’ติฯ

ตตฺถ ภารทฺวาโชติ ชูชโกฯ อปฺปเมวาติ อปฺปาเยวฯ หิํสาติ เตสํ วเสน ตุมฺหากํ วิหิํสาฯ

ตาปโส อาห –

[2010]

‘‘กุสลญฺเจว เม พฺรหฺเม, อโถ พฺรหฺเม อนามยํ;

อโถ อุญฺเฉน ยาเปมิ, อโถ มูลผลา พหูฯ

[2011]