6. เอสุการีสุตฺตํ

[436] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข เอสุการี พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เอสุการี พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘พฺราหฺมณา, โภ โคตม, จตสฺโส ปาริจริยา ปญฺญเปนฺติ – พฺราหฺมณสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ, ขตฺติยสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ, เวสฺสสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ, สุทฺทสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา พฺราหฺมณสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ – ‘พฺราหฺมโณ วา พฺราหฺมณํ ปริจเรยฺย, ขตฺติโย วา พฺราหฺมณํ ปริจเรยฺย, เวสฺโส วา พฺราหฺมณํ ปริจเรยฺย, สุทฺโท วา พฺราหฺมณํ ปริจเรยฺยา’ติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา พฺราหฺมณสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา ขตฺติยสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ – ‘ขตฺติโย วา ขตฺติยํ ปริจเรยฺย, เวสฺโส วา ขตฺติยํ ปริจเรยฺย, สุทฺโท วา ขตฺติยํ ปริจเรยฺยา’ติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา ขตฺติยสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา เวสฺสสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ – ‘เวสฺโส วา เวสฺสํ ปริจเรยฺย, สุทฺโท วา เวสฺสํ ปริจเรยฺยา’ติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา เวสฺสสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ ฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา สุทฺทสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติ – ‘สุทฺโทว สุทฺทํ ปริจเรยฺยฯ โก ปนญฺโญ สุทฺทํ ปริจริสฺสตี’ติ? อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา สุทฺทสฺส ปาริจริยํ ปญฺญเปนฺติฯ พฺราหฺมณา, โภ โคตม, อิมา จตสฺโส ปาริจริยา ปญฺญเปนฺติฯ อิธ ภวํ โคตโม กิมาหา’’ติ?

[437] ‘‘กิํ ปน, พฺราหฺมณ, สพฺโพ โลโก พฺราหฺมณานํ เอตทพฺภนุชานาติ – ‘อิมา จตสฺโส ปาริจริยา ปญฺญเปนฺตู’’’ติ [ปญฺญเปนฺตีติ (สี. ก.)]? ‘‘โน หิทํ, โภ โคตม’’ฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, ปุริโส ทลิทฺโท [ทฬิทฺโท (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] อสฺสโก อนาฬฺหิโยฯ ตสฺส อกามสฺส พิลํ โอลคฺเคยฺยุํ – ‘อิทํ เต, อมฺโภ ปุริส, มํสํ ขาทิตพฺพํ, มูลญฺจ อนุปฺปทาตพฺพ’นฺติฯ เอวเมว โข, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมณา อปฺปฏิญฺญาย เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ, อถ จ ปนิมา จตสฺโส ปาริจริยา ปญฺญเปนฺติฯ นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘สพฺพํ ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิ; นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘สพฺพํ น ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิฯ ยํ หิสฺส, พฺราหฺมณ, ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ ปาปิโย อสฺส น เสยฺโย, นาหํ ตํ ‘ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิ; ยญฺจ ขฺวาสฺส, พฺราหฺมณ, ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย ตมหํ ‘ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิฯ ขตฺติยํ เจปิ, พฺราหฺมณ, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘ยํ วา เต ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ ปาปิโย อสฺส น เสยฺโย, ยํ วา เต ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย; กเมตฺถ ปริจเรยฺยาสี’ติ, ขตฺติโยปิ หิ, พฺราหฺมณ , สมฺมา พฺยากรมาโน เอวํ พฺยากเรยฺย – ‘ยญฺหิ เม ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ ปาปิโย อสฺส น เสยฺโย, นาหํ ตํ ปริจเรยฺยํ; ยญฺจ โข เม ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย ตมหํ ปริจเรยฺย’นฺติฯ พฺราหฺมณํ เจปิ, พฺราหฺมณ…เป.… เวสฺสํ เจปิ, พฺราหฺมณ…เป.… สุทฺทํ เจปิ, พฺราหฺมณ, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘ยํ วา เต ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ ปาปิโย อสฺส น เสยฺโย, ยํ วา เต ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย; กเมตฺถ ปริจเรยฺยาสี’ติ, สุทฺโทปิ หิ, พฺราหฺมณ, สมฺมา พฺยากรมาโน เอวํ พฺยากเรยฺย – ‘ยญฺหิ เม ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ ปาปิโย อสฺส น เสยฺโย, นาหํ ตํ ปริจเรยฺยํ; ยญฺจ โข เม ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ เสยฺโย อสฺส น ปาปิโย ตมหํ ปริจเรยฺย’นฺติฯ

นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุจฺจากุลีนตา เสยฺยํโส’ติ วทามิ, น ปนาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุจฺจากุลีนตา ปาปิยํโส’ติ วทามิ; นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุฬารวณฺณตา เสยฺยํโส’ติ วทามิ, น ปนาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุฬารวณฺณตา ปาปิยํโส’ติ วทามิ; นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุฬารโภคตา เสยฺยํโส’ติ วทามิ, น ปนาหํ, พฺราหฺมณ, ‘อุฬารโภคตา ปาปิยํโส’ติ วทามิฯ

[438] ‘‘อุจฺจากุลีโนปิ หิ, พฺราหฺมณ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, มุสาวาที โหติ, ปิสุณาวาโจ โหติ, ผรุสาวาโจ โหติ, สมฺผปฺปลาปี โหติ, อภิชฺฌาลุ โหติ , พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติฯ ตสฺมา ‘น อุจฺจากุลีนตา เสยฺยํโส’ติ วทามิฯ อุจฺจากุลีโนปิ หิ, พฺราหฺมณ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, อนภิชฺฌาลุ โหติ, อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิ โหติฯ ตสฺมา ‘น อุจฺจากุลีนตา ปาปิยํโส’ติ วทามิฯ

[439] ‘‘อุฬารวณฺโณปิ หิ, พฺราหฺมณ…เป.… อุฬารโภโคปิ หิ, พฺราหฺมณ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป.… มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติฯ ตสฺมา ‘น อุฬารโภคตา เสยฺยํโส’ติ วทามิฯ อุฬารโภโคปิ หิ, พฺราหฺมณ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติฯ ตสฺมา ‘น อุฬารโภคตา ปาปิยํโส’ติ วทามิฯ นาหํ, พฺราหฺมณ, ‘สพฺพํ ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิ, น ปนาหํ, พฺราหฺมณ, ‘สพฺพํ น ปริจริตพฺพ’นฺติ วทามิฯ ยํ หิสฺส, พฺราหฺมณ, ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ สทฺธา วฑฺฒติ, สีลํ วฑฺฒติ, สุตํ วฑฺฒติ, จาโค วฑฺฒติ, ปญฺญา วฑฺฒติ, ตมหํ ‘ปริจริตพฺพ’นฺติ (วทามิฯ ยํ หิสฺส, พฺราหฺมณ, ปริจรโต ปาริจริยาเหตุ น สทฺธา วฑฺฒติ, น สีลํ วฑฺฒติ, น สุตํ วฑฺฒติ, น จาโค วฑฺฒติ, น ปญฺญา วฑฺฒติ, นาหํ ตํ ‘ปริจริตพฺพ’นฺติ) [( ) เอตฺถนฺตเร ปาโฐ สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ] วทามี’’ติฯ

[440] เอวํ วุตฺเต, เอสุการี พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘พฺราหฺมณา, โภ โคตม, จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺติ – พฺราหฺมณสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ, ขตฺติยสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ, เวสฺสสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ, สุทฺทสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา พฺราหฺมณสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ ภิกฺขาจริยํ; ภิกฺขาจริยญฺจ ปน พฺราหฺมโณ สนฺธนํ อติมญฺญมาโน อกิจฺจการี โหติ โคโปว อทินฺนํ อาทิยมาโนติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา พฺราหฺมณสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา ขตฺติยสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ ธนุกลาปํ; ธนุกลาปญฺจ ปน ขตฺติโย สนฺธนํ อติมญฺญมาโน อกิจฺจการี โหติ โคโปว อทินฺนํ อาทิยมาโนติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา ขตฺติยสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา เวสฺสสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ กสิโครกฺขํ; กสิโครกฺขญฺจ ปน เวสฺโส สนฺธนํ อติมญฺญมาโน อกิจฺจการี โหติ โคโปว อทินฺนํ อาทิยมาโนติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา เวสฺสสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติฯ ตตฺริทํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณา สุทฺทสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติ อสิตพฺยาภงฺคิํ; อสิตพฺยาภงฺคิญฺจ ปน สุทฺโท สนฺธนํ อติมญฺญมาโน อกิจฺจการี โหติ โคโปว อทินฺนํ อาทิยมาโนติฯ อิทํ โข, โภ โคตม, พฺราหฺมณา สุทฺทสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปนฺติฯ พฺราหฺมณา, โภ โคตม, อิมานิ จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺติฯ อิธ ภวํ โคตโม กิมาหา’’ติ?

[441] ‘‘กิํ ปน, พฺราหฺมณ, สพฺโพ โลโก พฺราหฺมณานํ เอตทพฺภนุชานาติ – ‘อิมานิ จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺตู’’’ติ? ‘‘โน หิทํ, โภ โคตม’’ฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, ปุริโส ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโยฯ ตสฺส อกามสฺส พิลํ โอลคฺเคยฺยุํ – ‘อิทํ เต, อมฺโภ ปุริส, มํสํ ขาทิตพฺพํ, มูลญฺจ อนุปฺปทาตพฺพ’นฺติฯ เอวเมว โข, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมณา อปฺปฏิญฺญาย เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ, อถ จ ปนิมานิ จตฺตาริ ธนานิ ปญฺญเปนฺติฯ อริยํ โข อหํ, พฺราหฺมณ, โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ปุริสสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปมิฯ โปราณํ โข ปนสฺส มาตาเปตฺติกํ กุลวํสํ อนุสฺสรโต ยตฺถ ยตฺเถว อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ เตน เตเนว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ

ขตฺติยกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘ขตฺติโย’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; พฺราหฺมณกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘พฺราหฺมโณ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; เวสฺสกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘เวสฺโส’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; สุทฺทกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘สุทฺโท’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, ยํยเทว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อคฺคิ ชลติ เตน เตเนว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ กฏฺฐญฺเจ ปฏิจฺจ อคฺคิ ชลติ ‘กฏฺฐคฺคิ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; สกลิกญฺเจ ปฏิจฺจ อคฺคิ ชลติ ‘สกลิกคฺคิ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; ติณญฺเจ ปฏิจฺจ อคฺคิ ชลติ ‘ติณคฺคิ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; โคมยญฺเจ ปฏิจฺจ อคฺคิ ชลติ ‘โคมยคฺคิ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ เอวเมว โข อหํ, พฺราหฺมณ, อริยํ โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ปุริสสฺส สนฺธนํ ปญฺญเปมิฯ โปราณํ โข ปนสฺส มาตาเปตฺติกํ กุลวํสํ อนุสฺสรโต ยตฺถ ยตฺเถว อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ เตน เตเนว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ

‘‘ขตฺติยกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘ขตฺติโย’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; พฺราหฺมณกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘พฺราหฺมโณ’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; เวสฺสกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘เวสฺโส’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; สุทฺทกุเล เจ อตฺตภาวสฺส อภินิพฺพตฺติ โหติ ‘สุทฺโท’ตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ

‘‘ขตฺติยกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อพฺรหฺมจริยา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, อนภิชฺฌาลุ โหติ, อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

‘‘พฺราหฺมณกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

‘‘เวสฺสกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

‘‘สุทฺทกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

[442] ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมโณว นุ โข ปโหติ อสฺมิํ ปเทเส อเวรํ อพฺยาพชฺฌํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตุํ, โน ขตฺติโย โน เวสฺโส โน สุทฺโท’’ติ? ‘‘โน หิทํ, โภ โคตมฯ ขตฺติโยปิ หิ, โภ โคตม, ปโหติ อสฺมิํ ปเทเส อเวรํ อพฺยาพชฺฌํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตุํ; พฺราหฺมโณปิ หิ, โภ โคตม… เวสฺโสปิ หิ, โภ โคตม… สุทฺโทปิ หิ, โภ โคตม… สพฺเพปิ หิ, โภ โคตม, จตฺตาโร วณฺณา ปโหนฺติ อสฺมิํ ปเทเส อเวรํ อพฺยาพชฺฌํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตุ’’นฺติฯ ‘‘เอวเมว โข, พฺราหฺมณ, ขตฺติยกุลา เจปิ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

‘‘พฺราหฺมณกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… เวสฺสกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… สุทฺทกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

[443] ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, พฺราหฺมโณว นุ โข ปโหติ โสตฺติสินานิํ อาทาย นทิํ คนฺตฺวา รโชชลฺลํ ปวาเหตุํ, โน ขตฺติโย โน เวสฺโส โน สุทฺโท’’ติ? ‘‘โน หิทํ, โภ โคตม ฯ ขตฺติโยปิ หิ, โภ โคตม, ปโหติ โสตฺติสินานิํ อาทาย นทิํ คนฺตฺวา รโชชลฺลํ ปวาเหตุํ; พฺราหฺมโณปิ หิ, โภ โคตม… เวสฺโสปิ หิ, โภ โคตม … สุทฺโทปิ หิ, โภ โคตม… สพฺเพปิ หิ, โภ โคตม, จตฺตาโร วณฺณา ปโหนฺติ โสตฺติสินานิํ อาทาย นทิํ คนฺตฺวา รโชชลฺลํ ปวาเหตุ’’นฺติฯ ‘‘เอวเมว โข, พฺราหฺมณ, ขตฺติยกุลา เจปิ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

‘‘พฺราหฺมณกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… เวสฺสกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… สุทฺทกุลา เจปิ , พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ

[444] ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, อิธ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต นานาชจฺจานํ ปุริสานํ ปุริสสตํ สนฺนิปาเตยฺย – ‘อายนฺตุ โภนฺโต เย ตตฺถ ขตฺติยกุลา พฺราหฺมณกุลา ราชญฺญกุลา อุปฺปนฺนา สากสฺส วา สาลสฺส วา สลฬสฺส วา จนฺทนสฺส วา ปทุมกสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิํ อภินิพฺพตฺเตนฺตุ, เตโช ปาตุกโรนฺตุ; อายนฺตุ ปน โภนฺโต เย ตตฺถ จณฺฑาลกุลา เนสาทกุลา เวนกุลา รถการกุลา ปุกฺกุสกุลา อุปฺปนฺนา สาปานโทณิยา วา สูกรโทณิยา วา รชกโทณิยา วา เอรณฺฑกฏฺฐสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิํ อภินิพฺพตฺเตนฺตุ, เตโช ปาตุกโรนฺตู’’’ติ?

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, โย เอวํ นุ โข โส ขตฺติยกุลา พฺราหฺมณกุลา ราชญฺญกุลา อุปฺปนฺเนหิ สากสฺส วา สาลสฺส วา สลฬสฺส วา จนฺทนสฺส วา ปทุมกสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิ อภินิพฺพตฺโต เตโช ปาตุกโต โส เอว นุ ขฺวาสฺส อคฺคิ อจฺจิมา เจว วณฺณวา จ ปภสฺสโร จ เตน จ สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุํ; โย ปน โส จณฺฑาลกุลา เนสาทกุลา เวนกุลา รถการกุลา ปุกฺกุสกุลา อุปฺปนฺเนหิ สาปานโทณิยา วา สูกรโทณิยา วา รชกโทณิยา วา เอรณฺฑกฏฺฐสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิ อภินิพฺพตฺโต เตโช ปาตุกโต สฺวาสฺส อคฺคิ น เจว อจฺจิมา น จ วณฺณวา น จ ปภสฺสโร น จ เตน สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุ’’นฺติ? ‘‘โน หิทํ, โภ โคตมฯ โยปิ หิ โส, โภ โคตม, ขตฺติยกุลา พฺราหฺมณกุลา ราชญฺญกุลา อุปฺปนฺเนหิ สากสฺส วา สาลสฺส วา สลฬสฺส วา จนฺทนสฺส วา ปทุมกสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิ อภินิพฺพตฺโต เตโช ปาตุกโต สฺวาสฺส อคฺคิ อจฺจิมา เจว วณฺณวา จ ปภสฺสโร จ เตน จ สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุํ; โยปิ โส จณฺฑาลกุลา เนสาทกุลา เวนกุลา รถการกุลา ปุกฺกุสกุลา อุปฺปนฺเนหิ สาปานโทณิยา วา สูกรโทณิยา วา รชกโทณิยา วา เอรณฺฑกฏฺฐสฺส วา อุตฺตรารณิํ อาทาย อคฺคิ อภินิพฺพตฺโต เตโช ปาตุกโต สฺวาสฺส อคฺคิ อจฺจิมา เจว วณฺณวา จ ปภสฺสโร จ เตน จ สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุํฯ สพฺโพปิ หิ, โภ โคตม, อคฺคิ อจฺจิมา เจว วณฺณวา จ ปภสฺสโร จ สพฺเพนปิ สกฺกา อคฺคินา อคฺคิกรณียํ กาตุ’’นฺติฯ

‘‘เอวเมว โข, พฺราหฺมณ, ขตฺติยกุลา เจปิ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสลํฯ พฺราหฺมณกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… เวสฺสกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ… สุทฺทกุลา เจปิ, พฺราหฺมณ, อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, โส จ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อพฺรหฺมจริยา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, อนภิชฺฌาลุ โหติ, อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อาราธโก โหติ ญายํ ธมฺมํ กุสล’’นฺติฯ

เอวํ วุตฺเต, เอสุการี พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ

เอสุการีสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํฯ

7. ธนญฺชานิสุตฺตํ

[445] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต ทกฺขิณาคิริสฺมิํ จาริกํ จรติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํฯ อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ ราชคเห วสฺสํวุฏฺโฐ [วสฺสํวุตฺโถ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] เยน ทกฺขิณาคิริ เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ ภิกฺขุํ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ – ‘‘กจฺจาวุโส, ภควา อโรโค จ พลวา จา’’ติ? ‘‘อโรโค จาวุโส, ภควา พลวา จา’’ติฯ ‘‘กจฺจิ ปนาวุโส, ภิกฺขุสงฺโฆ อโรโค จ พลวา จา’’ติ? ‘‘ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข, อาวุโส, อโรโค จ พลวา จา’’ติฯ ‘‘เอตฺถ, อาวุโส, ตณฺฑุลปาลิทฺวาราย ธนญฺชานิ [ธานญฺชานิ (สี. ปี.)] นาม พฺราหฺมโณ อตฺถิฯ กจฺจาวุโส , ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ อโรโค จ พลวา จา’’ติ? ‘‘ธนญฺชานิปิ โข, อาวุโส, พฺราหฺมโณ อโรโค จ พลวา จา’’ติฯ ‘‘กจฺจิ ปนาวุโส, ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ อปฺปมตฺโต’’ติ? ‘‘กุโต ปนาวุโส, ธนญฺชานิสฺส พฺราหฺมณสฺส อปฺปมาโท? ธนญฺชานิ, อาวุโส, พฺราหฺมโณ ราชานํ นิสฺสาย พฺราหฺมณคหปติเก วิลุมฺปติ, พฺราหฺมณคหปติเก นิสฺสาย ราชานํ วิลุมฺปติ ฯ ยาปิสฺส ภริยา สทฺธา สทฺธกุลา อานีตา สาปิ กาลงฺกตา; อญฺญาสฺส ภริยา อสฺสทฺธา อสฺสทฺธกุลา อานีตา’’ฯ ‘‘ทุสฺสุตํ วตาวุโส, อสฺสุมฺห, ทุสฺสุตํ วตาวุโส, อสฺสุมฺห; เย มยํ ธนญฺชานิํ พฺราหฺมณํ ปมตฺตํ อสฺสุมฺหฯ อปฺเปว จ นาม มยํ กทาจิ กรหจิ ธนญฺชานินา พฺราหฺมเณน สทฺธิํ สมาคจฺเฉยฺยาม, อปฺเปว นาม สิยา โกจิเทว กถาสลฺลาโป’’ติ?

[446] อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ทกฺขิณาคิริสฺมิํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิฯ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา สาริปุตฺโต ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ เตน โข ปน สมเยน ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ พหินคเร คาโว โคฏฺเฐ ทุหาเปติฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิโต, โภ สาริปุตฺต, ปโย, ปียตํ ตาว ภตฺตสฺส กาโล ภวิสฺสตี’’ติฯ ‘‘อลํ, พฺราหฺมณฯ กตํ เม อชฺช ภตฺตกิจฺจํฯ อมุกสฺมิํ เม รุกฺขมูเล ทิวาวิหาโร ภวิสฺสติฯ ตตฺถ อาคจฺเฉยฺยาสี’’ติฯ ‘‘เอวํ, โภ’’ติ โข ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสิฯ อถ โข ธนญฺชานิ พฺราหฺมโณ ปจฺฉาภตฺตํ ภุตฺตปาตราโส เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ