เมนู

5. ปฐมปวารณสิกฺขาปทวณฺณนา

[236] ปญฺจมสิกฺขาปเท ภิกฺขู ภุตฺตาวี ปวาริตาติ พฺราหฺมเณน ‘‘คณฺหถ, ภนฺเต, ยาว อิจฺฉถา’’ติ เอวํ ยาวทตฺถปวารณาย, สยญฺจ ‘‘อลํ, อาวุโส, โถกํ โถกํ เทหี’’ติ เอวํ ปฏิกฺเขปปวารณาย ปวาริตาฯ ปฏิวิสฺสเกติ สามนฺตฆรวาสิเกฯ

[237] กาโกรวสทฺทนฺติ กากานํ โอรวสทฺทํ; สนฺนิปติตฺวา วิรวนฺตานํ สทฺทํฯ อลเมตํ สพฺพนฺติ เอตฺถ ติการํ อวตฺวาว ‘‘อลเมตํ สพฺพํ’’ เอตฺตกํ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ

[238-9] ภุตฺตาวีติ ภุตฺตวาฯ ตตฺถ จ ยสฺมา เยน เอกมฺปิ สิตฺถํ สงฺขาทิตฺวา วา อสงฺขาทิตฺวา วา อชฺโฌหริตํ โหติ, โส ‘‘ภุตฺตาวี’’ติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ, เตนสฺส ปทภาชเน ‘‘ภุตฺตาวี นาม ปญฺจนฺนํ โภชนาน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ปวาริโตติ กตปวารโณ, กตปฏิกฺเขโปฯ โสปิ จ ยสฺมา น ปฏิกฺเขปมตฺเตน, อถ โข ปญฺจงฺควเสน, เตนสฺส ปทภาชเน ‘‘ปวาริโต นาม อสนํ ปญฺญายตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘อสนํ ปญฺญายตี’’ติ อิมินา วิปฺปกตโภชโน, ‘‘ปวาริโต’’ติ วุตฺโตฯ โย จ วิปฺปกตโภชโน, เตน กิญฺจิ ภุตฺตํ, กิญฺจิ อภุตฺตํ, ยญฺจ ภุตฺตํ; ตํ สนฺธาย ‘‘ภุตฺตาวี’’ติปิ สงฺขฺยํ คจฺฉติ, ตสฺมา ภุตฺตาวีวจเนน วิสุํ กญฺจิ อตฺถสิทฺธิํ น ปสฺสามฯ ‘‘ทิรตฺตติรตฺตํ, ฉปฺปญฺจวาจาหี’’ติอาทีสุ (ปาจิ. 61-62) ปน ทิรตฺตาทิวจนํ วิย ปวาริตปทสฺส ปริวารกภาเวน พฺยญฺชนสิลิฏฺฐตาย เจตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อสนํ ปญฺญายตีติอาทีสุ วิปฺปกตโภชนํ ทิสฺสติ, ภุญฺชมาโน เจโส ปุคฺคโล โหตีติ อตฺโถฯ โภชนํ ปญฺญายตีติ ปวารณปฺปโหนกโภชนํ ทิสฺสติฯ โอทนาทีนํ เจ อญฺญตรํ ปฏิกฺขิปิตพฺพํ โภชนํ โหตีติ อตฺโถฯ หตฺถปาเส ฐิโตติ ปวารณปฺปโหนกํ โภชนํ คณฺหิตฺวา ทายโก อฑฺฒเตยฺยหตฺถปฺปมาเณ โอกาเส โหตีติ อตฺโถฯ อภิหรตีติ โส เจ ทายโก ตสฺส ตํ ภตฺตํ กาเยน อภิหรตีติ อตฺโถฯ ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตีติ ปฏิกฺเขโป ทิสฺสติ; ตญฺเจ อภิหฏํ โส ภิกฺขุ กาเยน วา วาจาย วา ปฏิกฺขิปตีติ อตฺโถฯ เอวํ ปญฺจนฺนํ องฺคานํ วเสน ปวาริโต นาม โหตีติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –