เมนู

1. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา

[203] โภชนวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปเท – อาวสถปิณฺโฑติ อาวสเถ ปิณฺโฑฯ สมนฺตา ปริกฺขิตฺตํ อทฺธิกคิลานคพฺภินิปพฺพชิตานํ ยถานุรูปํ ปญฺญตฺตมญฺจปีฐํ อเนกคพฺภปมุขปริจฺเฉทํ อาวสถํ กตฺวา ตตฺถ ปุญฺญกามตาย ปิณฺโฑ ปญฺญตฺโต โหติ, ยาคุภตฺตเภสชฺชาทิ สพฺพํ เตสํ เตสํ ทานตฺถาย ฐปิตํ โหตีติ อตฺโถฯ หิยฺโยปีติ สฺเวปิฯ อปสกฺกนฺตีติ อปคจฺฉนฺติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺตีติ ติตฺถิเย อปสฺสนฺตา ‘‘ติตฺถิยา กุหิํ คตา’’‘‘อิเม ปสฺสิตฺวา ปกฺกนฺตา’’ติ สุตฺวา อุชฺฌายนฺติฯ กุกฺกุจฺจายนฺโตติ กุกฺกุจฺจํ กโรนฺโต, อกปฺปิยสญฺญํ อุปฺปาเทนฺโตติ อตฺโถฯ

[206] สกฺโกติ ตมฺหา อาวสถา ปกฺกมิตุนฺติ อทฺธโยชนํ วา โยชนํ วา คนฺตุํ สกฺโกติฯ น สกฺโกตีติ เอตฺตกเมว น สกฺโกติฯ อโนทิสฺสาติ อิเมสํเยว วา เอตฺตกานํเยว วาติ เอกํ ปาสณฺฑํ อนุทฺทิสิตฺวา สพฺเพสํ ปญฺญตฺโต โหติฯ ยาวทตฺโถติ โภชนมฺปิ เอตฺตกนฺติ อปริจฺฉินฺทิตฺวา ยาวทตฺโถ ปญฺญตฺโต โหติฯ สกิํ ภุญฺชิตพฺพนฺติ เอกทิวสํ ภุญฺชิตพฺพํ, ทุติยทิวสโต ปฏฺฐาย ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ

อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย – เอกกุเลน วา นานากุเลหิ วา เอกโต หุตฺวา เอกสฺมิํ ฐาเน วา นานาฐาเนสุ วา ‘‘อชฺช เอกสฺมิํ; สฺเว เอกสฺมิ’’นฺติ เอวํ อนิยมิตฏฺฐาเน วา ปญฺญตฺตํ เอกสฺมิํ ฐาเน เอกทิวสํ ภุญฺชิตฺวา ทุติยทิวเส ตสฺมิํ ฐาเน อญฺญสฺมิํ วา ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติฯ นานากุเลหิ ปน นานาฐาเนสุ ปญฺญตฺตํ เอกสฺมิํ ฐาเน เอกทิวสํ ภุญฺชิตฺวา ทุติยทิวเส อญฺญตฺถ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ ปฏิปาฏิํ ปน เขเปตฺวา ปุน อาทิโต ปฏฺฐาย ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํฯ เอกปูคนานาปูคเอกคามนานาคาเมสุปิ เอเสว นโยฯ โยปิ เอกกุลสฺส วา นานากุลานํ วา เอกโต ปญฺญตฺโต ตณฺฑุลาทีนํ อภาเวน อนฺตรนฺตรา ฉิชฺชติ, โสปิ น ภุญฺชิตพฺโพฯ สเจ ปน ‘‘น สกฺโกม ทาตุ’’นฺติ อุปจฺฉินฺทิตฺวา ปุน กลฺยาณจิตฺเต อุปฺปนฺเน ทาตุํ อารภนฺติ, เอตํ ปุน เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํฯ

[208] อนาปตฺติ คิลานสฺสาติ คิลานสฺส อนุวสิตฺวา ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ คจฺฉนฺโต วาติ โย คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค เอกทิวสํ คตฏฺฐาเน จ เอกทิวสํ ภุญฺชติ, ตสฺสาปิ อนาปตฺติฯ อาคจฺฉนฺเตปิ เอเสว นโยฯ คนฺตฺวา ปจฺจาคจฺฉนฺโตปิ อนฺตรามคฺเค เอกทิวสํ อาคตฏฺฐาเน จ เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ ลภติฯ

คจฺฉิสฺสามีติ ภุญฺชิตฺวา นิกฺขนฺตสฺส นที วา ปูรติ โจราทิภยํ วา โหติ, โส นิวตฺติตฺวา เขมภาวํ ญตฺวา คจฺฉนฺโต ปุน เอกทิวสํ ภุญฺชิตุํ ลภตีติ สพฺพมิทํ มหาปจฺจริยาทีสุ วุตฺตํ โอทิสฺส ปญฺญตฺโต โหตีติ ภิกฺขูนํเยว อตฺถาย อุทฺทิสิตฺวา ปญฺญตฺโต โหติฯ น ยาวทตฺโถติ ยาวทตฺถํ ปญฺญตฺโต น โหติ, โถกํ โถกํ ลพฺภติ, ตาทิสํ นิจฺจมฺปิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ ปญฺจ โภชนานิ ฐเปตฺวา สพฺพตฺถาติ ยาคุขชฺชกผลาผลาทิเภเท สพฺพตฺถ อนาปตฺติฯ ยาคุอาทีนิ หิ นิจฺจมฺปิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กายโต จ กายจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทํ ปฐมํฯ

2. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[209] ทุติยสิกฺขาปเท – ปริหีนลาภสกฺกาโรติ โส กิร อชาตสตฺตุนา ราชานํ มาราเปตฺวาปิ อภิมาเร โยเชตฺวาปิ รุหิรุปฺปาทํ กตฺวาปิ คุฬฺหปฏิจฺฉนฺโน อโหสิฯ ยทา ปน ทิวาเยว ธนปาลกํ ปโยเชสิ, ตทา ปากโฏ ชาโตฯ ‘‘กถํ เทวทตฺโต หตฺถิํ ปโยเชสี’’ติ ปริกถาย อุปฺปนฺนาย ‘‘น เกวลํ หตฺถิํ ปโยเชสิ, ราชานมฺปิ มาราเปสิ, อภิมาเรปิ เปเสสิ, สิลมฺปิ ปวิชฺฌิ, ปาโป เทวทตฺโต’’ติ ปากโฏ อโหสิฯ ‘‘เกน สทฺธิํ อิทํ กมฺมมกาสี’’ติ จ วุตฺเต ‘‘รญฺญา อชาตสตฺตุนา’’ติ อาหํสุฯ ตโต นาครา ‘‘กถญฺหิ นาม ราชา เอวรูปํ โจรํ สาสนกณฺฏกํ คเหตฺวา วิจริสฺสตี’’ติ อุฏฺฐหิํสุฯ ราชา นครสงฺโขภํ ญตฺวา เทวทตฺตํ นีหริฯ ตโต ปฏฺฐาย จสฺส ปญฺจถาลิปากสตานิ อุปจฺฉินฺทิ, อุปฏฺฐานมฺปิสฺส น อคมาสิ, อญฺเญปิสฺส มนุสฺสา น กิญฺจิ ทาตพฺพํ วา กาตพฺพํ วา มญฺญิํสุฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ปริหีนลาภสกฺกาโร’’ติฯ กุเลสุ วิญฺญาเปตฺวา วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชตีติ ‘‘มา เม คโณ ภิชฺชี’’ติ ปริสํ โปเสนฺโต ‘‘ตฺวํ เอกสฺส ภิกฺขุโน ภตฺตํ เทหิ, ตฺวํ ทฺวินฺน’’นฺติ เอวํ วิญฺญาเปตฺวา สปริโส กุเลสุ ภุญฺชติฯ

[211] จีวรํ ปริตฺตํ อุปฺปชฺชตีติ ภตฺตํ อคณฺหนฺตานํ จีวรํ น เทนฺติ, ตสฺมา ปริตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ