เอวํ กาลวิสงฺเกเตเยว อนาปตฺติ, ทฺวารวิสงฺเกเต ปน มคฺควิสงฺเกเต วา สติปิ อาปตฺติเยวฯ อาปทาสูติ รฏฺฐเภเท จกฺกสมารุฬฺหา ชนปทา ปริยายนฺติ เอวรูปาสุ อาปทาสุ อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

จตุสมุฏฺฐานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

สํวิธานสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ

8. นาวาภิรุหนสิกฺขาปทวณฺณนา

[188] อฏฺฐมสิกฺขาปเท – สํวิธายาติ โลกสฺสาทมิตฺตสนฺถววเสน กีฬาปุเรกฺขารา สํวิทหิตฺวาฯ อุทฺธํคามินินฺติ อุทฺธํ นทิยา ปฏิโสตํ คจฺฉนฺติํฯ ยสฺมา ปน โย อุทฺธํ ชวนโต อุชฺชวนิกาย นาวาย กีฬติ, โส ‘‘อุทฺธํคามินิํ อภิรุหตี’’ติ วุจฺจติฯ เตนสฺส ปทภาชเน อตฺถเมว ทสฺเสตุํ ‘‘อุชฺชวนิกายา’’ติ วุตฺตํฯ อโธคามินินฺติ อโธ อนุโสตํ คจฺฉนฺติํฯ ยสฺมา ปน โย อโธ ชวนโต โอชวนิกาย นาวาย กีฬติ, โส ‘‘อโธคามินิํ อภิรุหตี’’ติ วุจฺจติฯ เตนสฺสาปิ ปทภาชเน อตฺถเมว ทสฺเสตุํ ‘‘โอชวนิกายา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยํ ติตฺถสมฺปฏิปาทนตฺถํ อุทฺธํ วา อโธ วา หรนฺติ, เอตฺถ อนาปตฺติฯ ติริยํ ตรณายาติ อุปโยคตฺเถ นิสฺสกฺกวจนํฯ

[189] คามนฺตเร คามนฺตเรติ เอตฺถ ยสฺสา นทิยา เอกํ ตีรํ กุกฺกุฏสมฺปาทคาเมหิ นิรนฺตรํ, เอกํ อคามกํ อรญฺญํ, ตสฺสา สคามกตีรปสฺเสน คมนกาเล คามนฺตรคณนาย ปาจิตฺติยานิ, อคามกตีรปสฺเสน คมนกาเล อทฺธโยชนคณนายฯ ยา ปน โยชนวิตฺถตา โหติ, ตสฺสา มชฺเฌน คมเนปิ อทฺธโยชนคณนาย ปาจิตฺติยานิ เวทิตพฺพานิฯ อนาปตฺติ ติริยํ ตรณายาติ เอตฺถ น เกวลํ นทิยา, โยปิ มหาติตฺถปฏฺฏนโต ตามลิตฺติํ วา สุวณฺณภูมิํ วา คจฺฉติ, ตสฺสาปิ อนาปตฺติฯ สพฺพอฏฺฐกถาสุ หิ นทิยํเยว อาปตฺติ วิจาริตา, น สมุทฺเทฯ