ตตฺราปิ อยํ ปริจฺเฉโท, ปิฏฺฐิวํสสฺส วา กูฏาคารกณฺณิกาย วา อุปริ ถุปิกาย วา ปสฺเส นิสินฺโน ฉทนมุขวฏฺฏิอนฺเตน โอโลเกนฺโต ยสฺมิํ ภูมิภาเค ฐิตํ ปสฺสติ, ยสฺมิญฺจ ภูมิภาเค ฐิโต, ตํ อุปริ นิสินฺนกํ ปสฺสติ, ตสฺมิํ ฐาเน อธิฏฺฐาตพฺพํฯ ตสฺส อนฺโต อหริเตปิ ฐตฺวา อธิฏฺฐาตุํ น ลพฺภติฯ กสฺมา? วิหารสฺส หิ ปตนฺตสฺส อยํ ปตโนกาโสติฯ

[136] มคฺเคน ฉาเทนฺตสฺสาติ เอตฺถ มคฺเคน ฉาทนํ นาม อปริกฺขิปิตฺวา อุชุกเมว ฉาทนํ; ตํ อิฏฺฐกสิลาสุธาหิ ลพฺภติฯ ทฺเว มคฺเค อธิฏฺฐหิตฺวาติ ทฺเว มคฺคา สเจ ทุจฺฉนฺนา โหนฺติ, อปเนตฺวาปิ ปุนปฺปุนํ ฉาเทตุํ ลพฺภติ, ตสฺมา ยถา อิจฺฉติ; ตถา ทฺเว มคฺเค อธิฏฺฐหิตฺวา ตติยํมคฺคํ ‘‘อิทานิ เอวํ ฉาเทหี’’ติ อาณาเปตฺวา ปกฺกมิตพฺพํฯ ปริยาเยนาติ ปริกฺเขเปนฯ เอวํฉทนํ ปน ติณปณฺเณหิ ลพฺภติฯ ตสฺมา อิธาปิ ยถา อิจฺฉติ ตถา ทฺเว ปริยาเย อธิฏฺฐหิตฺวา ตติยํ ปริยายํ ‘‘อิทานิ เอวํ ฉาเทหี’’ติ อาณาเปตฺวา ปกฺกมิตพฺพํฯ สเจ น ปกฺกมติ, ตุณฺหีภูเตน ฐาตพฺพํฯ สพฺพมฺปิ เจตํ ฉทนํ ฉทนูปริ เวทิตพฺพํฯ อุปรูปริจฺฉนฺโน หิ วิหาโร จิรํ อโนวสฺสโก โหตีติ มญฺญมานา เอวํ ฉาเทนฺติฯ ตโต เจ อุตฺตรินฺติ ติณฺณํ มคฺคานํ วา ปริยายานํ วา อุปริ จตุตฺเถ มคฺเค วา ปริยาเย วาฯ

[137] กรเฬ กรเฬติ ติณมุฏฺฐิยํ ติณมุฏฺฐิยํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ ฉสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

มหลฺลกวิหารสิกฺขาปทํ นวมํฯ

10. สปฺปาณกสิกฺขาปทวณฺณนา

[140] ทสมสิกฺขาปเท – ชานํ สปฺปาณกนฺติ สปฺปาณกํ เอตนฺติ ยถา ตถา วา ชานนฺโตฯ สิญฺเจยฺย วา สิญฺจาเปยฺย วาติ เตน อุทเกน สยํ วา สิญฺเจยฺย, อญฺญํ วา อาณาเปตฺวา สิญฺจาเปยฺยฯ ปาฬิยํ ปน ‘‘สิญฺเจยฺยาติ สยํ สิญฺจตี’’ติ อีทิสานํ วจนานํ อตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

ตตฺถ ธารํ อวิจฺฉินฺทิตฺวา สิญฺจนฺตสฺส เอกสฺมิํ อุทกฆเฏ เอกาว อาปตฺติฯ เอส นโย สพฺพภาชเนสุฯ

ธารํ วิจฺฉินฺทนฺตสฺส ปน ปโยเค ปโยเค อาปตฺติ ฯ มาติกํ สมฺมุขํ กโรติ, ทิวสมฺปิ สนฺทตุ, เอกาว อาปตฺติฯ สเจ ตตฺถ ตตฺถ พนฺธิตฺวา อญฺญโต อญฺญโต เนติ, ปโยเค ปโยเค อาปตฺติฯ สกฏภารมตฺตญฺเจปิ ติณํ เอกปโยเคน อุทเก ปกฺขิปติ, เอกาว อาปตฺติฯ เอเกกํ ติณํ วา ปณฺณํ วา ปกฺขิปนฺตสฺส ปโยเค ปโยเค อาปตฺติฯ มตฺติกายปิ อญฺเญสุปิ กฏฺฐโคมยาทีสุ เอเสว นโยฯ อิทํ ปน มหาอุทกํ สนฺธาย น วุตฺตํ, ยํ ติเณ วา มตฺติกาย วา ปกฺขิตฺตาย ปริยาทานํ คจฺฉติ, อาวิลํ วา โหติ, ยตฺถ ปาณกา มรนฺติ, ตาทิสํ อุทกํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติฯ

สปฺปาณกสิกฺขาปทํ ทสมํฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน เสนาสนวคฺโค ทุติโยฯ

3. โอวาทวคฺโค

1. โอวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

[141-144] ภิกฺขุนิวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปเท – ลาภิโน โหนฺตีติ เอตฺถ น เตสํ ภิกฺขุนิโย เทนฺติ, น ทาเปนฺติ, มหากุเลหิ ปพฺพชิตา ปน กุลธีตโร อตฺตโน สนฺติกํ อาคตานํ ญาติมนุสฺสานํ ‘‘กุโต อยฺเย โอวาทํ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ ลภถา’’ติ ปุจฺฉนฺตานํ ‘‘อสุโก จ อสุโก จ เถโร โอวทตี’’ติ อสีติมหาสาวเก อุทฺทิสิตฺวา กถานุสาเรน เตสํ สีลสุตาจารชาติโคตฺตาทิเภทํ วิชฺชมานคุณํ กถยนฺติฯ เอวรูปา หิ วิชฺชมานคุณา กเถตุํ วฏฺฏนฺติฯ ตโต ปสนฺนจิตฺตา มนุสฺสา เถรานํ จีวราทิเภทํ มหนฺตํ ลาภสกฺการํ อภิหริํสุฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ลาภิโน โหนฺติ จีวร…เป.… ปริกฺขาราน’’นฺติฯ