เมนู

อชานนฺตสฺสาติ อนฺโตเคเห โอวฏฺฐํ ฉนฺนํ ปถวิํ ‘‘อกปฺปิยปถวี’’ติ น ชานาติ, ‘‘กปฺปิยปถวี’’ติ สญฺญาย วิโกเปติ, ‘‘ขณามิ ภินฺทามิ ทหามี’’ติ วา น ชานาติ , เกวลํ สงฺโคปนตฺถาย ขณิตฺตาทีนิ วา ฐเปติ, ฑยฺหมานหตฺโถ วา อคฺคิํ ปาเตติ, เอวํ อชานนฺตสฺส อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติฯ กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ปถวีขณนสิกฺขาปทํ ทสมํฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน มุสาวาทวคฺโค ปฐโมฯ

2. ภูตคามวคฺโค

1. ภูตคามสิกฺขาปทวณฺณนา

[89] เสนาสนวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปเท – อนาทิยนฺโตติ ตสฺสา วจนํ อคณฺหนฺโตฯ ทารกสฺส พาหุํ อาโกเฏสีติ อุกฺขิตฺตํ ผรสุํ นิคฺคเหตุํ อสกฺโกนฺโต มนุสฺสานํ จกฺขุวิสยาตีเต มหาราชสนฺติกา ลทฺเธ รุกฺขฏฺฐกทิพฺพวิมาเน นิปนฺนสฺส ทารกสฺส พาหุํ ถนมูเลเยว ฉินฺทิฯ น โข เมตํ ปติรูปนฺติอาทิมฺหิ อยํ สงฺเขปวณฺณนา – หิมวนฺเต กิร ปกฺขทิวเสสุ เทวตาสนฺนิปาโต โหติ, ตตฺถ รุกฺขธมฺมํ ปุจฺฉนฺติ – ‘‘ตฺวํ รุกฺขธมฺเม ฐิตา น ฐิตา’’ติ? รุกฺขธมฺโม นาม รุกฺเข ฉิชฺชมาเน รุกฺขเทวตาย มโนปโทสสฺส อกรณํฯ ตตฺถ ยา เทวตา รุกฺขธมฺเม อฏฺฐิตา โหติ, สา เทวตาสนฺนิปาตํ ปวิสิตุํ น ลภติฯ อิติ สา เทวตา อิมญฺจ รุกฺขธมฺเม อฏฺฐานปจฺจยํ อาทีนวํ อทฺทส, ภควโต จ สมฺมุขา สุตปุพฺพธมฺมเทสนานุสาเรน ตถาคตสฺส ฉทฺทนฺตาทิกาเล ปุพฺพจริตํ อนุสฺสริฯ เตนสฺสา เอตทโหสิ – ‘‘น โข เมตํ ปติรูปํ…เป.… โวโรเปยฺย’’นฺติฯ ยํนูนาหํ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจยฺยนฺติ อิทํ ปนสฺสา ‘‘อยํ ภิกฺขุ สปิติโก ปุตฺโต, อทฺธา ภควา อิมํ อิมสฺส อชฺฌาจารํ สุตฺวา มริยาทํ พนฺธิสฺสติ, สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสฺสตี’’ติ ปฏิสญฺจิกฺขนฺติยา อโหสิฯ สจชฺช ตฺวํ เทวเตติ สเจ อชฺช ตฺวํ เทวเตฯ ปสเวยฺยาสีติ ชเนยฺยาสิ อุปฺปาเทยฺยาสิฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ภควา ตํ เทวตํ สญฺญาเปนฺโต –