เมนู

1. ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[656] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… สาฬฺโห มิคารนตฺตาติ เอตฺถ สาฬฺโหติ ตสฺส นามํ; มิคารมาตุยา ปน นตฺตา โหติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘มิคารนตฺตา’’ติฯ นวกมฺมิกนฺติ นวกมฺมาธิฏฺฐายิกํฯ ปณฺฑิตาติ ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคตาฯ พฺยตฺตาติ เวยฺยตฺติเกน สมนฺนาคตาฯ เมธาวินีติ ปาฬิคฺคหเณ สติปุพฺพงฺคมาย ปญฺญาย อตฺถคฺคหเณ ปญฺญาปุพฺพงฺคมาย สติยา สมนฺนาคตาฯ ทกฺขาติ เฉกา; อวิรชฺฌิตฺวา สีฆํ กตฺตพฺพการินีติ อตฺโถฯ อนลสาติ อาลสิยวิรหิตาฯ ตตฺรุปายายาติ เตสุ เตสุ กมฺเมสุ อุปายภูตายฯ วีมํสายาติ กตฺตพฺพกมฺมุปปริกฺขาย สมนฺนาคตาติ สมฺปยุตฺตาฯ อลํ กาตุนฺติ สมตฺถา ตํ ตํ กมฺมํ กาตุํฯ อลํ สํวิธาตุนฺติ เอวญฺจ เอวญฺจ อิทํ โหตูติ เอวํ สํวิทหิตุมฺปิ สมตฺถาฯ กตากตํ ชานิตุนฺติ กตญฺจ อกตญฺจ ชานิตุํฯ เตติ เต อุโภ; สา จ สุนฺทรีนนฺทา โส จ สาฬฺโหติ อตฺโถฯ ภตฺตคฺเคติ ปริเวสนฏฺฐาเนฯ นิกูเฏติ โกณสทิสํ กตฺวา ทสฺสิเต คมฺภีเรฯ วิสฺสโร เม ภวิสฺสตีติ วิรูโป เม สโร ภวิสฺสติ; วิปฺปการสทฺโท ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ ปติมาเนนฺตีติ อเปกฺขมานาฯ กฺยาหนฺติ กิํ อหํฯ ชราทุพฺพลาติ ชราย ทุพฺพลาฯ จรณคิลานาติ ปาทโรเคน สมนฺนาคตาฯ

[657-8] อวสฺสุตาติ กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตา; ตินฺตา กิลินฺนาติ อตฺโถฯ ปทภาชเน ปนสฺส ตเมว ราคํ คเหตฺวา ‘‘สารตฺตา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สารตฺตาติ วตฺถํ วิย รงฺคชาเตน กายสํสคฺคราเคน สุฏฺฐุ รตฺตาฯ อเปกฺขวตีติ ตสฺเสว ราคสฺส วเสน ตสฺมิํ ปุริเส ปวตฺตาย อเปกฺขาย สมนฺนาคตาฯ ปฏิพทฺธจิตฺตาติ เตน ราเคน ตสฺมิํ ปุริเส พนฺธิตฺวา ฐปิตจิตฺตา วิยฯ เอส นโย ทุติยปทวิภงฺเคปิฯ ปุริสปุคฺคลสฺสาติ ปุริสสงฺขาตสฺส ปุคฺคลสฺสฯ อธกฺขกนฺติ อกฺขกานํ อโธฯ อุพฺภชาณุมณฺฑลนฺติ ชาณุมณฺฑลานํ อุปริฯ ปทภาชเน ปน ปทปฏิปาฏิยา เอว ‘‘เหฏฺฐกฺขกํ อุปริชาณุมณฺฑล’’นฺติ วุตฺตํฯ เอตฺถ จ อุพฺภกปฺปรมฺปิ อุพฺภชาณุมณฺฑเลเนว สงฺคหิตํฯ เสสํ มหาวิภงฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ปุริมาโย อุปาทายาติ สาธารณปาราชิเกหิ ปาราชิกาโย จตสฺโส อุปาทายาติ อตฺโถฯ อุพฺภชาณุมณฺฑลิกาติ อิทํ ปน อิมิสฺสา ปาราชิกาย นามมตฺตํ, ตสฺมา ปทภาชเน น วิจาริตํฯ

[659] เอวํ อุทฺทิฏฺฐสิกฺขาปทํ ปทานุกฺกเมน วิภชิตฺวา อิทานิ อวสฺสุตาทิเภเทน อาปตฺติเภทํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุภโตอวสฺสุเต’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุภโตอวสฺสุเตติ อุภโตอวสฺสเว; ภิกฺขุนิยา เจว ปุริสสฺส จ กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตภาเว สตีติ อตฺโถฯ กาเยน กายํ อามสตีติ ภิกฺขุนี ยถาปริจฺฉินฺเนน กาเยน ปุริสสฺส ยํกิญฺจิ กายํ ปุริโส วา เยน เกนจิ กาเยน ภิกฺขุนิยา ยถาปริจฺฉินฺนํ กายํ อามสติ, อุภยถาปิ ภิกฺขุนิยา ปาราชิกํฯ กาเยน กายปฏิพทฺธนฺติ วุตฺตปฺปกาเรเนว อตฺตโน กาเยน ปุริสสฺส กายปฏิพทฺธํฯ อามสตีติ เอตฺถ สยํ วา อามสตุ, ตสฺส วา อามสนํ สาทิยตุ, ถุลฺลจฺจยเมวฯ กายปฏิพทฺเธน กายนฺติ อตฺตโน วุตฺตปฺปการกายปฏิพทฺเธน ปุริสสฺส กายํฯ อามสตีติ อิธาปิ สยํ วา อามสตุ, ตสฺส วา อามสนํ สาทิยตุ, ถุลฺลจฺจยเมวฯ อวเสสปเทสุปิ อิมินาว นเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ