ฉสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

มหานามสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ

8. อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

[311] อฏฺฐเม – อพฺภุยฺยาโตติ อภิอุยฺยาโต; ปรเสนํ อภิมุโข คมิสฺสามีติ นครโต นิคฺคโตติ อตฺโถฯ อุยฺยุตฺตนฺติ กตอุยฺโยคํ; คามโต นิกฺขนฺตนฺติ อตฺโถฯ

[314] ทฺวาทสปุริโส หตฺถีติ จตฺตาโร อาโรหกา เอเกกปาทรกฺขกา ทฺเว ทฺเวติ เอวํ ทฺวาทสปุริโส โหติฯ ติปุริโส อสฺโสติ เอโก อาโรหโก ทฺเว ปาทรกฺขกาติ เอวํ ติปุริโส โหติฯ จตุปุริโส รโถติ เอโก สารถิ เอโก โยโธ ทฺเว อาณิรกฺขกาติ เอวํ จตุปุริโส โหติฯ จตฺตาโร ปุริสา สรหตฺถาติ อาวุธหตฺถา จตฺตาโร ปุริสาติ อยํ ปจฺฉิมโกฏิยา จตุรงฺคสมนฺนาคตา เสนา นามฯ อีทิสํ เสนํ ทสฺสนาย คจฺฉโต ปเท ปเท ทุกฺกฏํฯ ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวาติ เกนจิ อนฺตริตา วา นินฺนํ โอรุฬฺหา วา น ทิสฺสติ; อิธ ฐตฺวา น สกฺกา ทฏฺฐุนฺติ อญฺญํ ฐานํ คนฺตฺวา ปสฺสโต ปโยเค ปโยเค ปาจิตฺติยนฺติ อตฺโถฯ

[315] เอกเมกนฺติ หตฺถิอาทีสุ จตูสุ องฺเคสุ เอกเมกํ; อนฺตมโส เอกปุริสารุฬฺหกหตฺถิมฺปิ เอกมฺปิ สรหตฺถํ ปุริสํฯ อนุยฺยุตฺตา นาม ราชา อุยฺยานํ วา นทิํ วา คจฺฉติ; เอวํ อนุยฺยุตฺตา โหติฯ

[316] อาปทาสูติ ชีวิตพฺรหฺมจริยนฺตราเยสุ สติ เอตฺถ คโต มุญฺจิสฺสามีติ คจฺฉโต อนาปตฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทํ อฏฺฐมํฯ

9. เสนาวาสสิกฺขาปทวณฺณนา

[319] นวเม – อตฺถงฺคเต สูริเย เสนาย วสตีติ ติฏฺฐตุ วา นิสีทตุ วา สยตุ วา สเจปิ อากาเส อิทฺธิยา กญฺจิ อิริยาปถํ กปฺเปติ, ปาจิตฺติยเมวฯ เสนา วา ปฏิเสนาย รุทฺธา โหตีติ ยถา สญฺจาโร ฉิชฺชติ; เอวํ รุทฺธา โหติฯ ปลิพุทฺโธติ เวริเกน วา อิสฺสเรน วา รุทฺโธฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

เสนาวาสสิกฺขาปทํ นวมํฯ

10. อุยฺโยธิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[322] ทสเม – อุคฺคนฺตฺวา อุคฺคนฺตฺวา เอตฺถ ยุชฺฌนฺตีติ อุยฺโยธิกํ; สมฺปหารฏฺฐานสฺเสตํ อธิวจนํฯ พลสฺส อคฺคํ ชานนฺติ เอตฺถาติ พลคฺคํ; พลคณนฏฺฐานนฺติ อตฺโถฯ เสนาย วิยูหํ เสนาพฺยูหํ; เสนานิเวสสฺเสตํ อธิวจนํฯ ตโย หตฺถี ปจฺฉิมํ หตฺถานีกนฺติ โย ปุพฺเพ วุตฺโต ทฺวาทสปุริโส หตฺถีติ เตน หตฺถินา ตโย หตฺถีฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ เสสํ อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ สทฺธิํ สมุฏฺฐานาทีหีติฯ

อุยฺโยธิกสิกฺขาปทํ ทสมํฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. สุราปานวคฺโค