เมนู

1. อเจลกสิกฺขาปทวณฺณนา

[269] อเจลกวคฺคสฺส 9 ปฐมสิกฺขาปเท – ปริเวสนนฺติ ปริวิสนฏฺฐานํฯ ปริพฺพาชกสมาปนฺโนติ ปพฺพชฺชํ สมาปนฺโนฯ เทติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ สมติตฺติกํ ยาคุปตฺตํ เอกปโยเคน เทติ, เอกํ ปาจิตฺติยํฯ อวจฺฉินฺทิตฺวา อวจฺฉินฺทิตฺวา เทติ, ปโยเค ปโยเค ปาจิตฺติยํฯ เอเสว นโย ปูวภตฺตาทีสุฯ ติตฺถิเย อติตฺถิยสญฺญีติ มาตา วา ปิตา วา ติตฺถิเยสุ ปพฺพชติ, เตสํ มาตาปิตุสญฺญาย เทนฺตสฺสาปิ ปาจิตฺติยเมว โหติฯ ทาเปตีติ อนุปสมฺปนฺเนน ทาเปติฯ

[273] อุปนิกฺขิปิตฺวา เทตีติ ตถารูเป ภาชเน ฐเปตฺวา ตํ ภาชนํ เตสํ สนฺติเก ภูมิยํ นิกฺขิปิตฺวา เทติ, เตสํ วา ภาชนํ นิกฺขิปาเปตฺวา ตตฺถ เทติ, ปตฺตํ อาธารเก วา ภูมิยํ วา ฐเปตฺวาปิ ‘‘อิโต คณฺหถา’’ติ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ สเจ ติตฺถิโย วทติ ‘‘มยฺหํ นาม อิทํ สนฺตกํ, อิธ น อากิรถา’’ติ อากิริตพฺพํฯ ตสฺส สนฺตกตฺตา สหตฺถา ทานํ นาม น โหติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อเจลกสิกฺขาปทํ ปฐมํฯ

2. อุยฺโยชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[274] ทุติยสิกฺขาปเท – ปฏิกฺกมเนปีติ อาสนสาลายมฺปิฯ ภตฺตวิสฺสคฺคนฺติ ภตฺตกิจฺจํฯ น สมฺภาเวสีติ น ปาปุณิฯ

[276] อนาจารนฺติ วุตฺตาวเสสํ กายวจีทฺวารวีติกฺกมํฯ ทสฺสนูปจารํ วา สวนูปจารํ วา วิชหนฺตสฺสาติ เอตฺถ ยทิ ฐิโต วา นิสินฺโน วา อุยฺโยเชติ; โย อุยฺโยชิโต, โส วิชหติ, ตสฺส จ อาปตฺติ นาม นตฺถิฯ ตสฺมิํ ปน วิชหนฺเตปิ อตฺถโต อิตเรน วิชหิตเมว โหติฯ ตสฺมา โย อุยฺโยเชติ, ตสฺเสวายํ อาปตฺติฯ

ตตฺถ สเจ อุปจารพฺภนฺตเร เอโก ปาโท โหติ, ทุกฺกฏํฯ สีมาติกฺกเม ปาจิตฺติยํฯ เอตฺถ จ ทสฺสนูปจารสฺส อพฺโภกาเส ทฺวาทสหตฺถปฺปมาณํ, ตถา สวนูปจารสฺสฯ สเจ ปน อนฺตรา กุฏฺฏทฺวารปาการาทโย โหนฺติ, เตหิ อนฺตริตภาโว ทสฺสนูปจาราติกฺกโม, ตสฺส วเสน อาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ น อญฺโญ โกจิ ปจฺจโย โหตีติ ฐเปตฺวา วุตฺตปฺปการมนาจารํ อญฺญํ กิญฺจิ การณํ น โหติฯ

[277] กลิสาสนํ อาโรเปตีติ ‘‘กลี’’ติ โกโธ; ตสฺส สาสนํ อาโรเปติ; โกธสฺส อาณํ อาโรเปติ; โกธวเสน ฐานนิสชฺชาทีสุ โทสํ ทสฺเสตฺวา ‘‘ปสฺสถ โภ อิมสฺส ฐานํ, นิสชฺชํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ ขาณุโก วิย ติฏฺฐติ, สุนโข วิย นิสีทติ, มกฺกโฏ วิย อิโต จิโต จ วิโลเกตี’’ติ เอวํ อมนาปวจนํ วทติ ‘‘อปฺเปว นาม อิมินาปิ อุพฺพาฬฺโห ปกฺกเมยฺยา’’ติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อุยฺโยชนสิกฺขาปทํ ทุติยํฯ

3. สโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[279] ตติยสิกฺขาปเท – สยนิฆเรติ สยนิยฆเรฯ ยโต อยฺยสฺส ภิกฺขา ทินฺนาติ ยสฺมา ภิกฺขา ทินฺนา, ยํ อาคเตน ลทฺธพฺพํ ตํ โว ลทฺธํ; คจฺฉถาติ อธิปฺปาโยฯ ปริยุฏฺฐิโตติ ราคปริยุฏฺฐิโต; เมถุนาธิปฺปาโยติ อตฺโถฯ

[280] สห อุโภหิ ชเนหีติ สโภชนํ; ตสฺมิํ สโภชเนฯ อถ วา สโภชเนติ สโภเคฯ ราคปริยุฏฺฐิตสฺส หิ ปุริสสฺส อิตฺถี โภโค อิตฺถิยา จ ปุริโสฯ เตเนวสฺส ปทภาชเน – ‘‘อิตฺถี เจว โหติ ปุริโส จา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มหลฺลเก ฆเรติ มหลฺลเก สยนิฆเรฯ