6. สกฺกจฺจสุตฺตํ

[70] อถ โข อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘กิํ นุ โข, ภิกฺขุ, สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยา’’ติ? อถ โข อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘สตฺถารํ โข, ภิกฺขุ, สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยฯ ธมฺมํ โข, ภิกฺขุ…เป.… สงฺฆํ โข, ภิกฺขุ…เป.… สิกฺขํ โข, ภิกฺขุ…เป.… สมาธิํ โข, ภิกฺขุ…เป.… อปฺปมาทํ โข, ภิกฺขุ…เป.… ปฏิสนฺถารํ โข, ภิกฺขุ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยา’’ติฯ

อถ โข อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อิเม โข เม ธมฺมา ปริสุทฺธา ปริโยทาตา, ยํนูนาหํ อิเม ธมฺเม คนฺตฺวา [คเหตฺวา (ก.)] ภควโต อาโรเจยฺยํฯ เอวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา เจว ภวิสฺสนฺติ ปริสุทฺธสงฺขาตตรา จฯ เสยฺยถาปิ นาม ปุริโส สุวณฺณนิกฺขํ อธิคจฺเฉยฺย ปริสุทฺธํ ปริโยทาตํฯ ตสฺส เอวมสฺส – ‘อยํ โข เม สุวณฺณนิกฺโข ปริสุทฺโธ ปริโยทาโต, ยํนูนาหํ อิมํ สุวณฺณนิกฺขํ คนฺตฺวา [คเหตฺวา (ก.)] กมฺมารานํ ทสฺเสยฺยํฯ เอวํ เม อยํ สุวณฺณนิกฺโข สกมฺมารคโต ปริสุทฺโธ เจว ภวิสฺสติ ปริสุทฺธสงฺขาตตโร จฯ เอวเมวํ [โข (ก.)] เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา ปริโยทาตา, ยํนูนาหํ อิเม ธมฺเม คนฺตฺวา [คเหตฺวา (ก.)] ภควโต อาโรเจยฺยํฯ เอวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา เจว ภวิสฺสนฺติ ปริสุทฺธสงฺขาตตรา จา’’’ติฯ

อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘กิํ นุ โข, ภิกฺขุ, สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยา’ติ? อถ โข ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, เอตทโหสิ – ‘สตฺถารํ โข, ภิกฺขุ, สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยฯ ธมฺมํ โข, ภิกฺขุ …เป.… ปฏิสนฺถารํ โข, ภิกฺขุ สกฺกตฺวา…เป.… กุสลํ ภาเวยฺยา’ติฯ อถ โข ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, เอตทโหสิ – ‘อิเม โข เม ธมฺมา ปริสุทฺธา ปริโยทาตา, ยํนูนาหํ อิเม ธมฺเม คนฺตฺวา ภควโต อาโรเจยฺยํฯ เอวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา เจว ภวิสฺสนฺติ ปริสุทฺธสงฺขาตตรา จฯ เสยฺยถาปิ นาม ปุริโส สุวณฺณนิกฺขํ อธิคจฺเฉยฺย ปริสุทฺธํ ปริโยทาตํฯ ตสฺส เอวมสฺส – อยํ โข เม สุวณฺณนิกฺโข ปริสุทฺโธ ปริโยทาโต, ยํนูนาหํ อิมํ สุวณฺณนิกฺขํ คนฺตฺวา กมฺมารานํ ทสฺเสยฺยํฯ เอวํ เม อยํ สุวณฺณนิกฺโข สกมฺมารคโต ปริสุทฺโธ เจว ภวิสฺสติ ปริสุทฺธสงฺขาตตโร จฯ เอวเมวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา ปริโยทาตา, ยํนูนาหํ อิเม ธมฺเม คนฺตฺวา ภควโต อาโรเจยฺยํฯ เอวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา เจว ภวิสฺสนฺติ ปริสุทฺธสงฺขาตตรา จา’’’ติฯ

‘‘สาธุ สาธุ, สาริปุตฺต ! สตฺถารํ โข, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยฯ ธมฺมํ โข, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยฯ สงฺฆํ โข…เป.… สิกฺขํ โข… สมาธิํ โข… อปฺปมาทํ โข… ปฏิสนฺถารํ โข, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต อกุสลํ ปชเหยฺย, กุสลํ ภาเวยฺยา’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิมสฺส โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิฯ โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเมปิ โส อคารโว’’ฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขายปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิมฺปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเท สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเทปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเท อคารโว ปฏิสนฺถาเร สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว…เป.… อปฺปมาเท อคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม อคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ โส สคารโว…เป.…ฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป. … อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเร อคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส สคารโวฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ สคารโว ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ โส สคารโว…เป.…ฯ

‘‘โส วต, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ สคารโว ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว สงฺเฆ สคารโว สิกฺขาย สคารโว สมาธิสฺมิํ สคารโว อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส สคารโว’’ติฯ

‘‘อิมสฺส โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามี’’ติฯ

‘‘สาธุ สาธุ, สาริปุตฺต! สาธุ โข ตฺวํ, สาริปุตฺต, อิมสฺส มยา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานาสิฯ โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ…เป.… โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเทปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเท อคารโว ปฏิสนฺถาเร สคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิํ อคารโว อปฺปมาเท อคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส อคารโวฯ

‘‘โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม อคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ…เป.… โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ โส สคารโว …เป.…ฯ

‘‘โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเร อคารโว ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส สคารโวฯ

‘‘โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ สคารโว ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเมปิ โส สคารโว…เป.…ฯ

‘‘โส วต, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส สคารโว ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ โย โส, สาริปุตฺต, ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว…เป.… อปฺปมาเท สคารโว ปฏิสนฺถาเรปิ โส สคารโว’’ติฯ

‘‘อิมสฺส โข, สาริปุตฺต, มยา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ภาวนาสุตฺตํ

[71] ‘‘ภาวนํ อนนุยุตฺตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน วิหรโต กิญฺจาปิ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺเจยฺยา’ติ, อถ ขฺวสฺส เนว อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘อภาวิตตฺตา’ติสฺส วจนียํฯ กิสฺส อภาวิตตฺตา? จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ, จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ, จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ, ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ, ปญฺจนฺนํ พลานํ, สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ, อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺสฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, กุกฺกุฏิยา อณฺฑานิ อฏฺฐ วา ทส วา ทฺวาทส วาฯ ตานสฺสุ กุกฺกุฏิยา น สมฺมา อธิสยิตานิ, น สมฺมา ปริเสทิตานิ, น สมฺมา ปริภาวิตานิ ฯ กิญฺจาปิ ตสฺสา กุกฺกุฏิยา เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต เม กุกฺกุฏโปตกา ปาทนขสิขาย วา มุขตุณฺฑเกน วา อณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา โสตฺถินา อภินิพฺภิชฺเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข อภพฺพาว เต กุกฺกุฏโปตกา ปาทนขสิขาย วา มุขตุณฺฑเกน วา อณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา โสตฺถินา อภินิพฺภิชฺชิตุํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ, ภิกฺขเว, กุกฺกุฏิยา อณฺฑานิ น สมฺมา อธิสยิตานิ, น สมฺมา ปริเสทิตานิ, น สมฺมา ปริภาวิตานิฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ภาวนํ อนนุยุตฺตสฺส ภิกฺขุโน วิหรโต กิญฺจาปิ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺเจยฺยา’ติ, อถ ขฺวสฺส เนว อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘อภาวิตตฺตา’ติสฺส วจนียํฯ กิสฺส อภาวิตตฺตา? จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ, จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ, จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ, ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ, ปญฺจนฺนํ พลานํ, สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ, อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺสฯ

‘‘ภาวนํ อนุยุตฺตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน วิหรโต กิญฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺเจยฺยา’ติ, อถ ขฺวสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘ภาวิตตฺตา’ติสฺส วจนียํฯ กิสฺส ภาวิตตฺตา? จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ, จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ, จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ, ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ, ปญฺจนฺนํ พลานํ, สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ, อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺสฯ