เมนู

4. ทุติยอคฺคิสุตฺตํ

[47] เตน โข ปน สมเยน อุคฺคตสรีรสฺส พฺราหฺมณสฺส มหายญฺโญ อุปกฺขโฏ โหติฯ ปญฺจ อุสภสตานิ ถูณูปนีตานิ โหนฺติ ยญฺญตฺถาย , ปญฺจ วจฺฉตรสตานิ ถูณูปนีตานิ โหนฺติ ยญฺญตฺถาย, ปญฺจ วจฺฉตริสตานิ ถูณูปนีตานิ โหนฺติ ยญฺญตฺถาย, ปญฺจ อชสตานิ ถูณูปนีตานิ โหนฺติ ยญฺญตฺถาย, ปญฺจ อุรพฺภสตานิ ถูณูปนีตานิ โหนฺติ ยญฺญตฺถายฯ อถ โข อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘สุตํ เมตํ, โภ โคตม, อคฺคิสฺส อาทานํ [อาธานํ (สี. สฺยา.)] ยูปสฺส อุสฺสาปนํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํส’’นฺติฯ ‘‘มยาปิ โข เอตํ, พฺราหฺมณ, สุตํ อคฺคิสฺส อาทานํ ยูปสฺส อุสฺสาปนํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํส’’นฺติฯ ทุติยมฺปิ โข อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ…เป.… ตติยมฺปิ โข อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สุตํ เมตํ, โภ โคตม, อคฺคิสฺส อาทานํ ยูปสฺส อุสฺสาปนํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํส’’นฺติฯ ‘‘มยาปิ โข เอตํ, พฺราหฺมณ, สุตํ อคฺคิสฺส อาทานํ ยูปสฺส อุสฺสาปนํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํส’’นฺติฯ ‘‘ตยิทํ, โภ โคตม , สเมติ โภโต เจว โคตมสฺส อมฺหากญฺจ, ยทิทํ สพฺเพน สพฺพํ’’ฯ

เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท อุคฺคตสรีรํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ – ‘‘น โข, พฺราหฺมณ, ตถาคตา เอวํ ปุจฺฉิตพฺพา – ‘สุตํ เมตํ, โภ โคตม, อคฺคิสฺส อาทานํ ยูปสฺส อุสฺสาปนํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํส’นฺติฯ เอวํ โข, พฺราหฺมณ, ตถาคตา ปุจฺฉิตพฺพา – ‘อหญฺหิ, ภนฺเต, อคฺคิํ [อคฺคิสฺส (ก.)] อาทาตุกาโม, [อาธาตุกาโม (สี. สฺยา.)] ยูปํ อุสฺสาเปตุกาโมฯ โอวทตุ มํ, ภนฺเต, ภควาฯ อนุสาสตุ มํ, ภนฺเต, ภควา ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’’ติฯ

อถ โข อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหญฺหิ, โภ โคตม, อคฺคิํ อาทาตุกาโม ยูปํ อุสฺสาเปตุกาโมฯ โอวทตุ มํ ภวํ โคตโมฯ อนุสาสตุ มํ ภวํ โคตโม ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’ติฯ

‘‘อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต [อาเธนฺโต (สี. สฺยา.)] ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา ตีณิ สตฺถานิ อุสฺสาเปติ อกุสลานิ ทุกฺขุทฺรยานิ [ทุกฺขุทฺทยานิ (สี.)] ทุกฺขวิปากานิฯ

กตมานิ ตีณิ ? กายสตฺถํ, วจีสตฺถํ, มโนสตฺถํฯ อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา เอวํ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ – ‘เอตฺตกา อุสภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตรา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตริโย หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อชา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อุรพฺภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถายา’ติฯ โส ‘ปุญฺญํ กโรมี’ติ อปุญฺญํ กโรติ, ‘กุสลํ กโรมี’ติ อกุสลํ กโรติ, ‘สุคติยา มคฺคํ ปริเยสามี’ติ ทุคฺคติยา มคฺคํ ปริเยสติฯ อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา อิทํ ปฐมํ มโนสตฺถํ อุสฺสาเปติ อกุสลํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณ, อคฺคิํ อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา เอวํ วาจํ ภาสติ – ‘เอตฺตกา อุสภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตรา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตริโย หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อชา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อุรพฺภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถายา’ติฯ โส ‘ปุญฺญํ กโรมี’ติ อปุญฺญํ กโรติ, ‘กุสลํ กโรมี’ติ อกุสลํ กโรติ, ‘สุคติยา มคฺคํ ปริเยสามี’ติ ทุคฺคติยา มคฺคํ ปริเยสติฯ อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา อิทํ ทุติยํ วจีสตฺถํ อุสฺสาเปติ อกุสลํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณ, อคฺคิํ อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา สยํ ปฐมํ สมารมฺภติ [สมารพฺภติ (สี. ก.), สมารภติ (สฺยา.)] อุสภา หนฺตุํ [หญฺญนฺตุ (สี. สฺยา.)] ยญฺญตฺถาย, สยํ ปฐมํ สมารมฺภติ วจฺฉตรา หนฺตุํ ยญฺญตฺถาย, สยํ ปฐมํ สมารมฺภติ วจฺฉตริโย หนฺตุํ ยญฺญตฺถาย, สยํ ปฐมํ สมารมฺภติ อชา หนฺตุํ ยญฺญตฺถาย, สยํ ปฐมํ สมารมฺภติ อุรพฺภา หนฺตุํ ยญฺญตฺถาย [หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถายาติ (สี. สฺยา.)]ฯ โส ‘ปุญฺญํ กโรมี’ติ อปุญฺญํ กโรติ, ‘กุสลํ กโรมี’ติ อกุสลํ กโรติ, ‘สุคติยา มคฺคํ ปริเยสามี’ติ ทุคฺคติยา มคฺคํ ปริเยสติฯ อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา อิทํ ตติยํ กายสตฺถํ อุสฺสาเปติ อกุสลํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํฯ อคฺคิํ, พฺราหฺมณ, อาเทนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต ปุพฺเพว ยญฺญา อิมานิ ตีณิ สตฺถานิ อุสฺสาเปติ อกุสลานิ ทุกฺขุทฺรยานิ ทุกฺขวิปากานิฯ

‘‘ตโยเม , พฺราหฺมณ, อคฺคี ปหาตพฺพา ปริวชฺเชตพฺพา, น เสวิตพฺพาฯ กตเม ตโย? ราคคฺคิ , โทสคฺคิ, โมหคฺคิฯ

‘‘กสฺมา จายํ, พฺราหฺมณ, ราคคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพ? รตฺโต โข, พฺราหฺมณ, ราเคน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา, วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา, มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติฯ ตสฺมายํ ราคคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพฯ

‘‘กสฺมา จายํ, พฺราหฺมณ, โทสคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพ? ทุฏฺโฐ โข, พฺราหฺมณ, โทเสน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา, วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา, มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติฯ ตสฺมายํ โทสคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพฯ

‘‘กสฺมา จายํ, พฺราหฺมณ, โมหคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพ? มูฬฺโห โข, พฺราหฺมณ, โมเหน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา, วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา, มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติฯ ตสฺมายํ โมหคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ, น เสวิตพฺโพฯ อิเม โข ตโย, พฺราหฺมณ, อคฺคี ปหาตพฺพา ปริวชฺเชตพฺพา, น เสวิตพฺพาฯ

‘‘ตโย โข, พฺราหฺมณ, อคฺคี สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺพาฯ กตเม ตโย? อาหุเนยฺยคฺคิ , คหปตคฺคิ, ทกฺขิเณยฺยคฺคิฯ

‘‘กตโม จ, พฺราหฺมณ, อาหุเนยฺยคฺคิ? อิธ, พฺราหฺมณ, ยสฺส เต โหนฺติ มาตาติ วา ปิตาติ วา, อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณ, อาหุเนยฺยคฺคิฯ

ตํ กิสฺส เหตุ ? อโตหยํ [อิโตปายํ (ก.)], พฺราหฺมณ, อาหุโต สมฺภูโต, ตสฺมายํ อาหุเนยฺยคฺคิ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺโพฯ

‘‘กตโม จ, พฺราหฺมณ, คหปตคฺคิ? อิธ, พฺราหฺมณ, ยสฺส เต โหนฺติ ปุตฺตาติ วา ทาราติ วา ทาสาติ วา เปสฺสาติ วา กมฺมกราติ วา, อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณ , คหปตคฺคิฯ ตสฺมายํ คหปตคฺคิ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺโพฯ

‘‘กตโม จ, พฺราหฺมณ, ทกฺขิเณยฺยคฺคิ? อิธ, พฺราหฺมณ, เย เต สมณพฺราหฺมณา ปรปฺปวาทา ปฏิวิรตา ขนฺติโสรจฺเจ นิวิฏฺฐา เอกมตฺตานํ ทเมนฺติ, เอกมตฺตานํ สเมนฺติ, เอกมตฺตานํ ปรินิพฺพาเปนฺติ, อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณ, ทกฺขิเณยฺยคฺคิฯ ตสฺมายํ ทกฺขิเณยฺยคฺคิ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺโพฯ อิเม โข, พฺราหฺมณ, ตโย อคฺคี สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺพาฯ

‘‘อยํ โข ปน, พฺราหฺมณ, กฏฺฐคฺคิ กาเลน กาลํ อุชฺชเลตพฺโพ, กาเลน กาลํ อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ, กาเลน กาลํ นิพฺพาเปตพฺโพ, กาเลน กาลํ นิกฺขิปิตพฺโพ’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต อุคฺคตสรีโร พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม; อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติฯ เอสาหํ, โภ โคตม, ปญฺจ อุสภสตานิ มุญฺจามิ ชีวิตํ เทมิ, ปญฺจ วจฺฉตรสตานิ มุญฺจามิ ชีวิตํ เทมิ, ปญฺจ วจฺฉตริสตานิ มุญฺจามิ ชีวิตํ เทมิ, ปญฺจ อชสตานิ มุญฺจามิ ชีวิตํ เทมิ, ปญฺจ อุรพฺภสตานิ มุญฺจามิ ชีวิตํ เทมิฯ หริตานิ เจว ติณานิ ขาทนฺตุ, สีตานิ จ ปานียานิ ปิวนฺตุ, สีโต จ เนสํ วาโต อุปวายต’’นฺติ [อุปวายตูติ (ก.)]ฯ จตุตฺถํฯ

5. ปฐมสญฺญาสุตฺตํ

[48] ‘‘สตฺติมา, ภิกฺขเว, สญฺญา ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา โหนฺติ มหานิสํสา อมโตคธา อมตปริโยสานาฯ